|
|
| INHOUD WTT |
| HOME |
|
Het Woordenboek van de Tilburgse Taal wordt mede mogelijk gemaakt door |
|
|
| K |
| KIK |
| KRA |
| L |
| M |
| N |
| P |
| PLA |
| R |
| S |
|
Wil Sterenborg
Van spraaj tot swirskaante
Schilderij van Christiaen van Couwenbergh - Jongen met pannenkoek - 1640 (detail) |
|
spraaj
zelfstandig naamwoord sprei
De Lente vond dè wit wè saai/ en kwaam al mee z'n gruune spraai. (Piet Heerkens; uit: De Mus, ‘De jaorgetij’, 1939)
Dialectenquête 1876 - bèddespraai DANB
bèddespraai
WBD
III.2.1:107 'sprei, beddesprei' = sprei
● sprei, in de betekenis van een grote
hoeveelheid vogels van dezelfde soort
Henk van Rijen - spraaj van ullem - leg alle kaarten maar op tafel. '
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'spraei' sprei; 1) het bekende deksel, 2) eerste laag stro
die een dekker op de sparren legt, 3) een op het hooiveld ter
droging uitgespreide laag gras.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - -
SPREI zelfstandig naamwoord v. zie wdbb-, bij landb.: hoeveelheid perk-, veld- of
hofvruchten, die uitgedaan zijn en op 't veld gespreid liggen spraaje
werkwoord, zwak spreiden B
spraaje - spraajde - gespraajd Cees Robben - ik spraaj irst mene maantel èùt
Hij vatte z'nen zakdoek en spraaide-n-em uit
in 't mos en gong erop zitten... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens
svd; Den Sik van Baozel; feuilleton in 8 afl. in de NTC 25-2-1939 –
18-4-1939)
Henk van Rijen - 'spraaj van ullem' - leg alle kaarten maar op tafel
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - SPRAAIJEN, voor 'spreijen. Reeds bij Anna Bijns. Z.a.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
sprä.jə(n), zw.ww. intr. + tr. - spreiden 1)(jagers- en
stropersterm) spreiden, v.e. geweer dat de hagel niet goed bij
elkaar houdt, 2) vlas spreiden.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - GESPRE(D)EN - 3e hoofdvorm van 'spreiden' spraak werkwoordsvorm sprak -
verleden tijd van 'spreeke' Oudere verleden tijd - sprook
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPROOK (zachte o) 2e hoofdvorm van 'spreken' Naarus - Hij [de pastoor van de Noordhoekse kerk] kwaamp zelvers op z’n prikstuultje, en zoo treffend schoon en zó eenvoudig, sprook ie mee z’n parochiaone, dèk er verschaaie keer minne zaddoek van heb motte gebruiken... (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Naarus - dieën aanderen Tilburgsen Pustoor, die Jaon hiette mee z’ne vurnaom en die zoo schon Latijn sprook dè de Paaus zee: U bent zeker een Ieteljaon? Neeë Heilige Vaoder, zet ie toen: Ietel nie, mar Jaon wel. (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
spraant
zelfstandig naamwoord stek;
sprant een
loot ontstaan uit een slapend oog WBD
(II:2780) 'spraante' (mv.) - schoren v.e. karsteun WBD
III.4. 3:70 spraant - loot ontstaan uit een slapend oog WBD
III.4. 3:35 spraant - plantenstek; ook genoemd: ènt, poot, stèk
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - sprant, zelfstandig naamwoord mannelijk 'sprant' - uitspruitsel aan de benedenstam,
wortelscheut (v. aardappels, rogge of bomen)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPRANT zelfstandig naamwoord v. - uitspruitsel op den wortel, wortelscheut.
A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - sprant - wortelscheut, spruit v.e. gewas WNT
SPRANT 1)
spraok
zelfstandig naamwoord spraak,
taal WBD
III.3. 1:243 'spraak' = taal spreeke
werkwoord, sterk spreken
Miep Mandos-v.d.Pol - Aantekeningen Brabantse spreekwoorden -- Sprikt òf lòt en scheet, dèk iets weet.
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - wie de wòrrend sprikt, moet derèùt ('50)- men dient de mensen
naar de mond te praten B
spreeke - sprôok - gesprooke; verleden tijd ook 'spraak' — met
vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij sprikt
Dirk Boutkan (1996) - spreeke - spraak - gesprooke
A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - spreeke (krt. 12)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPREKEN zie wdbb.; groeten, goedendag zeggen. sprès bijwoord opzettelijk,
expres —
Fr. 'exprès' met apocope van aanvangssyllabe
- Hij
heeget nie sprès gedaon.
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'espres' ...mar dè ’t van spres was daor geleuf ik niks van... (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
Henk van Rijen - per ongeluk èsprès - zogenaamd per ongeluk WBD
III.1.4:310 'spres', 'voorspres', 'vanspres', 'uitspres' =
opzettelijk
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- SPRES (sprès) bw - expres, met nadruk, speciaal.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - spräs, bijw. 'spres' - expres Leo Goemans - Leuvens taaleigen (1936) - EXPRES - alsprès of asprès, in den zin van opzettelijk
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - ESPRES, EXPRES bw - met opzet Bosch
sprès - expres
brassica oleracea - wikipedia sprèùt, sprötje
zelfstandig naamwoord spruit uitwas
v.e. aardappel, 'èèrpelscheut', 'vrat', 'ötschieter'
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. (gew. mv.:
sprötə)
- spruit, spruitkool sprèùte
werkwoord, sterk spruiten;
uitlopers krijgen; loten vormen bij planten en bomen; 'ötschiete',
'ötlôope', 'ötbotte' WBD
III.2.3:112 'spruit' = aardappeluitwas WBD
III.4. 3:32 'spruiten' = spruiten, uitbotten sprèùte
- sprôot - gesproote vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: spröt (3e pers.)
spreuw
zelfstandig naamwoord M
spreeuw De Wijs -- Toen ze me kuste, was ’t alsof er 'n koppel spreeuwen uit m’n reet vloog (17-08-1964)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'spreuw' - spreeuw
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPREEUW zelfstandig naamwoord v. en niet m. - spreeuw spriet zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - sprietje trèkke - strootje trekken
Frans Verbunt - sprietjetrèkke - strootjetrekken Stadsnieuws - We din sprietjetrèkke wie môog begiene - we trokken strootje on uit te maken wie mocht beginnen. (140109) Spriet löope waar un evenwichtskunst, waor wij zeer bedreven in waren Over un smal muurke lôope, en wie dè et langste volhield. Un sôort evenwichtsbalk mar bij ons waren dè betonplaote, mar amper vèèf centimeter dik. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)
sprikt
tegenwoordige tijd
2e + 3e pers. enk. van 'spreeke' spreekt
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - sprikt òf lòt en scheet, dèk iets weet springblòk
zelfstandig naamwoord WBD
blok (ketting met een blok aan het been v.e. paard om te beletten
dat het uit de wei springt), in de Hasselt 'klöjster' genoemd springe springen springe
- sprong - gespronge
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - st.ww. intr. en tr. springen; bespringen
WBD
dekken (v.e. merrie), ook 'dèkke genoemd
-
springesgerêed
bijvoeglijk naamwoord klaar
om te springen
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPRINGE(N)SGEREED bvw. aanstonds bereid om te doen wat iemand vraagt
of beveelt. spròkkels zelfstandig naamwoord, alleen het meervoud komt voor (plurale tantum) geld Hij
ha gin spròkkels mir - Hij had geen geld meer. Bosch
sprokkels - centen, geld WNT
SPROKKELEN: samenstelling: sprokkelbeursje - beursje waarin men
klein geld opspaart spròkkelvoete
zelfstandig naamwoord, meervoud WBD
(Hasselt) - brokkelhoef (bij paarden), bep. afwijking die tot
afbrokkeling van de hoef leidt, elders genoemd 'brokkelvoet' of 'brokkelege
hoeve' sprong zelfstandig naamwoord
sprong WBD
het uitgestorte zaad van de hengst, ook 'zaod' genoemd WBD
spróng maoke (II:1037) - sprong maken: de sprong opentreden WBD
spróng wissele (II:1037) - sprong wisselen; ook: krèùse,
ooverspringe spronggewèèrf
zelfstandig naamwoord WBD
(Hasselt) - knie v. h. paard, ook 'knie' genoemd WNT
SPRONGGEWRICHT - achtervoetwortelgewricht, hielgewricht,
inzonderheid bij dieren
sprötje
zelfstandig naamwoord, verk spruitje
verkleinwoord van 'sprèùt', met vocaalkrimping sprouw
zelfstandig naamwoord WBD
III.1.2:286 'sprouw' = spruw (schimmelziekte v. h. mondslijmvlies) spul, spulleke
zelfstandig naamwoord bedrijvigheid,
heibel (?) spel
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - Naa begos et spul pas - Nu had je de poppen pas aan het dansen.
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - spulleke
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - 'spulle fiks, mar cènte niks', zi Jantje van Hees (MP'48) -Mooie
dingen maar geen geld (Jantje van Hees was een bekend oud boertje op
de Kouwenberg) WBD
III.3. 1:91 ' spul', 'spullen, koopwaar, goede waar, artikelen' =
koopwaar 180 'eigen spul', 'eigen spullen' = eigendom
A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - spul ( = spel) krt. 58 WNT
SPEL - de gewestelijke vorm SPUL is in sommige toepassingen vrij
algemeen gangbaar geworden spulder zelfstandig naamwoord speler Willem Twee, witte wet ze moesse/ Spulders hebbe, net as Jan Van Roessel/ Fritske Lauer, den Boter, en Pietje de Jong... (Tony Ansems, Willem Twee; van de cd Gatvermiedenhoet; 2010)
spulgoed
zelfstandig naamwoord speelgoed et
kèènd spulde meej et spulgoed
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - spulgoed Vruuger speelde de knaauwboon in 't spulgoed innen vurnaome rol. (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Ok aon der borsten môogde nie koome, dè waar gin spulgoed… (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)
spulkaort
zelfstandig naamwoord speelkaart WBD
(III.3.2:167) spulkaorte = speelkaarten spulketier
zelfstandig naamwoord speelkwartier
(les-onderbreking van ca. 15 min.) spulleke zelfstandig naamwoord, verkleinwoord 1. spulletje, namelijk: iets bijzonders - Waaichampignons, spulleke man… (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) 2. speelgoed 'We heej Sintreklaos tòch veul',/ dènke ze bij der èège,/ èn zuuke al en spulleke èùt/ dèsse hôope te krèège. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Sintreklaos ôok)
spulleman
zelfstandig naamwoord speelman, accordeonspeler Cees Robben – Den spulleman zit bij ons nog aaltij op ’t dak.. (19690815) [We zijn al op leeftijd, maar nog seksueel actief]
spulplòts
zelfstandig naamwoord speelplaats spuls
bijvoeglijk naamwoord speels WBD
dartel (gezegd v.e. paard), ook 'wild' genoemd
Cees Robben - spulse zwier; en spuls gedoe spulster
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - speelster
vrouwelijk van 'speuler' (met vocaalkrimping) spult werkwoord, persoonsvorm speelt - 2e + 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'speule', met vocaalkrimping
Törgel
spult en schôon lieke.
Mandos - Brabantse Spreekwoorden
(2003) - dè
spult em (HM'70) - dat is bijzonder naar zijn zin spultèùn
zelfstandig naamwoord speeltuin spultèùnlimmenaade
- aangelengde limonadesiroop we
rollen in de spultèùn dur et zaand spurrie zelfstandig naamwoord spurrie
(als veevoer gebruikte plant)
gezegde - Er groejt spurrie in oew oore. Ge kunt er spurrie in zaaje. (gezegd
tegen iemand wiens oren vuil zijn) Gao oew èège afwaase, jè oew oren heuren er ôk bij. Zô te zien groeit er nog net ginne spurrie in’. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006) Van Beek - De koei hebben 't spurrie af. - 't Loopt op z'n eindje. (Nwe. Tilb. Courant; Typische zegswijzen afl. 5; 25 augustus 1959)
Pierre van Beek - gezegde - Hij heej nen bèùk as en spurriekoej (= dikke buik)
(Tilburgse Taalplastiek 131) Cees Robben – [Een landbouwer spreekt:] Drie daoge luiplocht... en de spurrie is wir naor de klôôte... (19711015) WBD
I:1401 spurrie, Spergula arvensis, plantesoort v. d. orde der
muurachtigen, met vliezige steunblaadjest 'spurrie', 'spörie'
Henk van Rijen - in oew oore kunde spurrie zaaje - wat heb je vuile oren! Hees
spurrie (II:35)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPÖRRIE zelfstandig naamwoord v + m. - spurrie K. Heeroma - Brabants uit de 18e eeuw (woordenlijsten Verster,1968) - SPURRIE - een zeker kruid, waarmede de melkbeesten in het najaar worden gevoed, zijnde dit van een algemeen gebruik. Hier van daan wordt de najaarsboter 'spurrieboter' genoemd.
Kil.: sporie, speurie,
spurrie
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - SPURRIE-BOTER is die boter, welke in het najaar gemaakt wordt,
wanneer het vee, bij gebrek aan gras, met spurrie gevoed wordt. Z.a.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'spurrie' Z.a.
spurriehôop zelfstandig naamwoord mesthoop met rottende spurrie ?; mesthoop met uitwerpselen van dieren die spurrie gevoederd kregen ? Elie van Schilt - de mistkuil en in ut najaor de spurriehóóp, alles had zun eigen lucht... (Uit: ‘Ut stonk mar toch mis ik de stank van vruuger’; Cubra, ca. 2000)
spurriekoej
zelfstandig naamwoord
Pierre van Beek - koe die te veel spurrie gegeten heeft, waardoor ze een te dikke buik
krijgt en wellicht 'dèmpeg' wordt. Men zegt b.v. 'Hij hèègt as en
spurriekoej'.
Pierre van Beek - hij heej nen bèùk as en spurriekoej (Tilburgse
Taalplastiek 131) - dikke buik Cees Robben – Ge het vort unne buik as ’n spurriekoei.. vetmôôk... Ge meugt gerust ’n voeierke minder afsteken... (19650611) WBD
niet vermeld C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- spurriekoei v. - koe die te veel spurrie gegeten heeft en daardoor een dikke buik krijgt: 'nen bö:k ès 'n spurriekoei
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van
het Antwerpsch dialect; 1899 - SPÖRRIEKOEI
zelfstandig naamwoord v. - koe die op de spurrie weidt. spurriekweezel
zelfstandig naamwoord
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - tis en spurriekweezel ('71) Kwezelachtig meisje dat toch wel wil
trouwen als de 'ware Jozef' komt. spuul
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - (textiel) openbare waterpoel waarin geweven stukken gespoeld werden
K. de Beer - Tilburgs Bijnamenboek (2000) - en spuul = plas water voor o. a. industr. doeleinden (blz. 133) spuule
werkwoord, zwak spoelen B
spuule - spuulde - gespuuld
R.J.
Waor den afval vant febriek geene kaant in spuult WBD
spoelen, van huiden of leer, na tal van bewerkingen in de looierij (II
696)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - daor spuult ie de mond nie meej (Kn'50) - daar weet hij niets van.
steeds korte uu
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - SPUELEN, voor spoelen; dat het even goed is als spoelen, zie bij Ten
Kate, 2. D. blz. 412.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SPULEN - spoelen (Hgd. spülen) spuulder zelfstandig naamwoord
spoeler spuuler
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - (textiel) bediener spoelmachine voor het opspoelen van garens staak werkwoord, persoonsvorm stak
verleden tijd
van 'steeke' staal, stôol
werkwoord,
Henk van Rijen - stal
verleden tijd
enkelvoud van 'steele' staamp
zelfstandig naamwoord gestampte
aardappelen
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "staamp - gestoofd middageten" WBD
III.2.3:119 'stamp' = stamppot; 'zuurkoolstamp', 'zuurkolenstamp'
WBD III.2.3:120
'boerenkoolstamp', 'groene stamp' WBD III.2.3:121 'stokvisstamp WBD III.2.3:122 'appelstamp' WBD III.2.3:119 'peestamp' WNT
STAMP I (III) 2) In W. Vlaanderen: gestampte aardappels (als gerecht)
WBD
III.1.2:171 'stamp' = schop
staampe
werkwoord, zwak stampen
Dirk Boutkan (1996) - staampe - hij staamt (blz. 27) B
staampe - staampte - gestaampt geen vocaalkrimping
WBD
III.1.2:170 'stampen' = schoppen WBD
III.4.4:206 'stampen' = verpulveren
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STAMPEN - stampvoeten; stampen, schoppen geven staand, standje
zelfstandig naamwoord stand
Cees Robben – Mèèn boerinnekes die blèèven/
Van d’n aauwverwetsen staand... (19600116) boterton
WBD
staand - karnton, ook genoemd: 'booterstaand', 'Booterstand', 'booterton'
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STAND (staand) v - karnton. Misschien genoemd naar de standaard
waarmee gekarnd werd. (Niet naar de staande houding waarin men
werkte.)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STAND zelfstandig naamwoord v. -bij landb.: boterkarn Hft.
STAND bij de landlieden in deze streken: het vat in 'twelk boter
gemaakt wordt. Zie 'stande' bij Kil. staank
zelfstandig naamwoord stank Cees Robben - ...wè staank en wè zucht... (19540403) staantepeej bijwoord --
stante pede, stòndebêens, stòndebins
Frans Verbunt - op staande voet Stadsnieuws - Hij krêeg staantepeej gedaon toen ie van zenen baos geschoept hò. - Hij werd op staande voet ontslagen toen hij van zijn baas gestolen had. (050510) staantepeej = letterlijke vertaling van Lat. 'stante pede' (ablativus absolutus)
staaw, staw
zelfstandig naamwoord WBD
kudde volwassen varkens, ook genoemd 'klocht' of 'hôop' WBD
staw - troep, gezegd van dieren; ook genoemd: 'troep', 'klocht', 'klòcht',
'kudde', hôop' of 'kooj' WNT
STOUW 1) drift of kudde vee; 2) binnenlandsche waterkeering.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOUW zelfstandig naamwoord mannelijk - drift, kudde hoornvee, verkens, enz.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'staauw' - stouw, zeker aantal (koeien of kinderen die men
stouwt)
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - Een stouw beesten, voor eene drift beesten. Zie wijders STOUWEN. STOUWEN...
in de Zuidelyke Nederlanden zegt men de koeijen staauweren een
frequentatievum van STAAUWEN. Z.a.
A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - Uit de gegevens op blz. 182/183 en kaart 106 blijkt niet dat in
Tilburg staaw gangbaar is; wel 'strêûp' en 'klocht'. staawe
werkwoord, zwak zich
met velen tegelijk voortbewegen (?) BTW
stouwen, stuwen, noest doorlopen, zeulen
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - er op af staauwen; daor op af staauwen; 'k staaw erop aaf
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - op de spoorbrug aon staauwen (er naar toe gaan)
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'tot ze nor huis staawden' Ik staauwde weg, en op innen siebot kwaamp ik terug... (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
Cees Robben - ôok meej karneval doen de vèèrekesstaawers der bist;
Cees Robben - zit ie me daor wir zene kanes vol te stouwe;
Dialectenquête 1876 - staauwe - stuwen of stouwen; vèrrekesstaauwer - varkenshoeder
Henk van Rijen - 'Hè staawde oover den èkker' - Hij liep zwoegend over de akker. WBD
III.1.2:136 'stouwen' = vlug lopen WBD
III.1.1. 2:150 'stouwen' door een staand gewas lopen.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
sta.wə(n), zw.ww.tr. 'staauwen' - stouwen, drijven,
voortdrijven
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOUWEN - drijven, leiden
staawerij stad zelfstandig naamwoord 1.1 Een grote bebouwde leefgemeenschap
Dirk Boutkan (1996) - stad - steeje (36)
Dialectenquête 1876 - Ze waandelden tot oan de staad DANB
dè wòrdt naaw en hil nuuwe stad
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - der gebeurt in en stad meer as in zeuve dorpe (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970.) - waar
veel mensen wonen, kan veel gebeuren 1.2 Het bestuur van een stad V
stad; stedelijke overheid; gemeente V
ik wèèrk on de stad - bij de gemeente V
straotvèègers hèbbe ze bè de stad nie mir 1.3 Het centrum, met name het winkelcentrum Ik waar list in de stad. Et waar druk in de Heuvelstraot. (Tillie B.: pseudoniem van Nicole van Wagenberg; uit een column van haar website ‘Tilburgs Taolbuuroo’, 2012)
stads
bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig
naamwoord stads stads
meej haajkaants = ABN doorspekt met Tilburgse woorden
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STADS(CH) bvw. - hetzelfde als steedsch: Op zij' stads(ch) gekleed
gaan. WNT
STADSCH - hetzelfde als steedsch stadse
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - inwoner van Tilburg bezuiden de spoorlijn
Frans Verbunt - ene stadse - Tilburger van bezuiden de spoorlijn WTT-2012: En stadse - een deftig meisje, deftige vrouw
staf, stèfke
zelfstandig naamwoord WBD
karnstaf (stok met cirkelvormige, van openingen voorziene plank, die
in de karnton op en neer bewogen wordt), ook genoemd 'stèfke' 'booterstaf',
' booterstèfke' WBD
III.3.3:110 'staaf', 'stok' of 'spies' = staf v. d. swiss
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - staf, zelfstandig naamwoord mannelijk staf; mv. 'steef' en 'staof', dem. 'steefke' en 'stäfke(n)'
WNT
STAF (I) 14) a) pols in een karnton stal
zelfstandig naamwoord WBD
stal (stalruimte voor vee, heel in het algemeen) WBD
koestal (deel v. h. boerenhuis waar het rundvee verblijft), ook
genoemd 'koejestal' of 'koejstal' WBD kalverstal - kalverstal (stal of deel ervan, al of niet door afsluiting op de koestal gevormd, waar de kalveren verblijven)
WBD
vurstal - voorstal (voorste gedeelte v. d. stal, de vrije ruimte
tussen de muur v. h. woonhuis en de voergoot) WBD stalhoute - stalpalen (rechtopstaande palen waartussen de koeien met de kop vastgebonden staan), ook 'stalgange' genoemd
WBD stalgange -
stalpalen, ook 'stalhoute' genoemd. WBD
aachterstal, potstal - achterstal (deel v. d. koestal dat ligt
achter de koeienstand, achter de mestgoot of achter de koedrempel) WBD
pèèrdestal, pèrstal - paardestal WBD
vèèrekesstal - varkenshok, ook 'vèèrekeskooj' genoemd WBD
schaopestal - schapenstal, ook 'schaopekooj' genoemd WBD
gèètestal - geitenstal staldurke
zelfstandig naamwoord, verkleind WBD
staldeur (de grote dubbele deuren die toegang geven tot de koestal) stalpe
werkwoord, zwak plaatsmaken,
inschikken
Henk van Rijen - stalpt is en bietje - ga eens wat opzij WNT
STALPEN - 1) stampen met de voeten, loopen met zware en lompe
stappen, klotsen; 2) van de zee: stampen, klotsen
stalpôote
stamineekes stanbild
zelfstandig naamwoord standbeeld Dè schilderij, dè moet potdoome/ ok al is et dan mar int klèèn/ en standbild van den noesten èèver/ vur de Tilburgse wèèvers zèèn. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Kèkt mar nie op en paor stèùver) DANB
dè stambilt dè stao daor nie mir WBD
III.3.2:354- 'stambilt' = idem stand zelstandig naamwoord
WBD
koeienstand (gedeelte v. d. stal waar de koeien staan) standerdmeule
zelfstandig naamwoord WBD
standerdmolen (vierkante houten windmolen die om een zware verticale
spil kan draaien)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord mannelijk 'standerdmeulen' - windmolen die op een standerd rust
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STANDAARDMEULEN zelfstandig naamwoord mannelijk - houten windmolen die op een standaard rust stang
zelfstandig naamwoord stang WBD
(Hasselt) 'stang', resp. 'gebit' – bit (v. h. paard) WBD
(Hasselt) 'stange' - onderstangen, de beide naar onderen stekende
delen v. h. bit WBD
(Hasselt) 'stange' - bovenstangen, de beide naar boven stekende delen
van het paardebit. stanpunt zelfstandig naamwoord standpunt Dirk Boutkan (1996) - (blz. 28) uit cluster ntp wordt de t verzwegen.
stantepee bijwoord uit Latijn: stante pede - staandevoets, onmiddellijk ...ze waar zelf stantepee naor den dokter geloope. (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; Den jongen dokter; feuilleton in 3 afl. in de NTC 22-4-1939 – 8-5-1939)
stao
persoonsvorm
Henk van Rijen - Stao naa mar nie te kwèèke, t-is naa immel gebeurd - Je hoeft nu
geen berouw meer te tonen, er is toch niets meer aan te doen Hij
stao giender
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 66) imperatief uitsl. 'stao'
staof, stòfke
zelfstandig naamwoord staaf WBD
staof (II:982) - staaf, rietstaaf (v.e. rietkam). staog, steeg
bijvoeglijk naamwoord steeg,
onwillig, koppig, nukkig WNT
STEEG (II) 1) van paarden, ezels enz.: niet van zijn plaats te
brengen, onwillig; 2) met betr. tot menschen: onwillig, weerbarstig,
weerspannig staoget persoonsvorm van 'staon' met 'het' staat
het (met ge/gij/gullie, hij/zij/et als onderwerp) Waor
staoget pèèrd van den buurman? Het
fonetisch hiaat dat ontstond tussen 'stao' en 'et' is opgevuld door
inlassing van 'g'. (Zie Schuurmans: Encl. pron., blz. 22) J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - STAGET voor 'staat het'.
staoj zelfstandig naamwoord ►gestaoj stade, sta; in diverse varianten gebruikt om aan te geven dat men iets rustig, langzaam doet; vaak in een uitdrukking met 'op' Hij heej nôot hòst; hij doe alles op staoj aon. N. Daamen - Handschrift 1916 -- 'staoi - iets op staoi doen (op je gemak)' "Naa gaot er mar 'ns op staoi toe zitten," zee ze... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’Oome Teun op collecte’; feuilleton in 3 afl. in de NTC 12-8-1939 –26-8-1939)
Cees Robben – Unne schildpad kuierde luikes...
staoi aon (19551119) Dan krèèg ik van ons Sjaan twee knaake/ allêen vur menen èège kop/ die pruuf ik int kefeej opt huukske/ dan hèèl op staojkes lèkker op. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: ‘Kèrmes haawe ‘) Aaw mennekes ziede die stèpke vur stèpke/ op staoikes geniete zabberend op der pèpke. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Et vurjaor komt) De Wijs -- Op staoi aon doen, nie aaltij afferseere (1965) Z'n Oòme Willem hee nòòit host/ Hij doe alles op staoi... (Gieleke – wsch. ps. van Michel van de Ven (Lechim) – ongedateerd knipsel uit onbekende bron; ca. 1960-1980)
Pierre van Beek - op staoj - kalm aan
Pierre van Beek - enen hêelen o’staoje meens - die zijn werk langzaam en kalm doet
(TT175)
Pierre van Beek - staoj - gestadig Frans Verbunt - doeget mar op staoj, aanders worret wir oreemes Dur de straot rejen zeker zes keer per dag waogens meej kolen veur de gasfebriek. Dè ging mar stapvoets, die knollen, dieter vurstonden liepen gestaoi aon. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006) WBD
III.4.4:325 'op stade' = langzaam
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - STADE, voor gemak; b.v. Doe het op uw stade. Reeds bij Kiliaen.
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STADE (staoj) m - gemak (zie blz. 70)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - sto.i, zelfstandig naamwoord mannelijk 'stooi' - stade (in de verb. 'op stooi', op m'ne/z'ne
stooi, op stooi aan, op stooi eweg, op ene goeie stooi'= op zijn
gemak, kalm. WNT
XV:407 STADE (I) naast STA en in Z. Nederl. STAAI (.) Op stade, op
zijn stade - op zijn gemak, zonder zich te haasten. Z.a. Kil.
Staede - Commoditas, vtilitas, opportunitas, locus. De staede hebben
- Tempus vacuum habere. staok, stòkske
zelfstandig naamwoord staak M
stoak
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stᴐ.k,
zelfstandig naamwoord mannelijk - staak, tak of linie v.e. geslacht staoke
werkwoord, zwak staken
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - staoke WBD
III.1.4:376 'staken' = even ophouden met werken - staoke - stòkte -
gestòkt -
ook vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij stokt, imp. stòkt
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stᴐ.kə(n), zw.ww.tr. - staken; van staken voorzien, ten
einde het gewas te steunen; met staken stutten. staol, stòltje
zelfstandig naamwoord staal,
ook metaal M
stoal R.J.
'meej z'n schèrp staol'
Cees Robben - dèk nie van staol zèè of van èèzer; WBD
'staoltje' (II:818) - staal, monster (van stof) WBD
III.3. 1:92 'staal', 'staaltje' = staal (monster) staoldraod
zelfstandig naamwoord staaldraad WBD
staoldraod (II:1385) - staaldraad staole
bijvoeglijk naamwoord stalen
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - lôpen as ene staole Jeezus ('65) -stijf, ongeïnteresseerd WBD
kam meej staole heejvels (II:966) - kam met stalen hevels (bij een
weefgetouw); ook: schaft meej staole heejvels WBD staole heejvels (II:973) - stalen hevels (v.e. weefgetouw)
WBD
staole veer (II:1335) - stalen veer staomele
werkwoord, zwak stamelen Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'staomelde-n-ie' staomele
- staomelde - gestaomeld staon, stòn werkwoord, sterk staan
Dirk Boutkan (1996) - staon - stond - gestaon; (blz. 38) als hulpww. verkorting: stòn te
kèèke, De toffel stao gedékt. MP gezegde - Die kan gòn staon wòr den bissemsteel stao (= werkeloos in de hoek)
Dialectenquête 1876 - wè stoa de doar zoo te schreuwe? - wat staat ge daar zoo te
schreien?
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - stòn te kwèèke (TT) - in het krijt staan, schuld hebben
Henk van Rijen - op valle staon - op het punt staan om te vallen WBD
III.1.3:9 'goed staan' = passen; ook 'staan', 'goed zitten WBD
III.4.4:27 'staand weer' = goed weer, ook' hangend weer'
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STAAN (staon) onov. ww - uit de meer alg. bet. 'stilstaan', 'ophouden
met bewegen' ontwikkelde zich een specifiek agrarisch gebruik v. h.
ww: 'zich gewillig laten dekken', vooral v. koeien gezegd. In
spreekwoordelijke wijsheden werd het ook gebezigd in de zin van:
zich laten verneuken: ze lèèjen oe nor den bok en staon doede. Biks
staon ww. - staan WBD
(van koeien gezegd) grazen (= in de wei zijn), ook 'loope' genoemd WBD
(v.e. paard): brêed, röm, (Hasselt) rèùm of wèèd staon - Z.a. staon
- ston(d) - gestaon (in verleden tijd ook 'stin' Z.a.) Praesens: ik stao -
gij staot - hij stao; imp.: stao (B: gij stao) WBD
(v.e. paard) èng staon - met de benen dicht opeen staan WBD
(v.e. paard) fraans staon - met de hoeven naar buiten gekeerd staan WBD
(v.e. merrie) 'staon' - hengstig zijn, (Hasselt) 'kaod hèngsteg
staon' WBD hij stao der goed op - (gerezen deeg) is op de juiste temperatuur, ook genoemd 'hij is goed' Oude verleden tijd
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'ik zee hoe 't geval stint' ...den daag (...) upsting... [de dag (...) opstond] (H.A. Sterneberg s.j., Een Busselke Braobaansch, uit: ‘Murgengebeejke’, 1932)
D’r stind dan innen pot stroop op toffel
(Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
staondebeens staondevoets bijwoord staandevoets Gao-t-er mar efkes toe zitte, zukke dinger kunde staondevoets nie aonheure... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’Kareltje Vinken’; feuilleton in 10 afl. in NTC 13-4-1940 – 24-8-1940)
staondewèg bijwoord al staande ...terwijl Graard bij Mieke in huis staondeweg 'n borreltje aachterover sloeg... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’De nuuwe dokter’; feuilleton in 4 afl. in NTC 27-1-1940 – 17-2-1940)
staopel
zelfstandig naamwoord
stapel
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STAPEL zelfstandig naamwoord mannelijk - hoop, tas staopele
werkwoord, zwak stapelen WBD
staopele - op schijf leggen, huiden op elkaar stapelen onder toevoe
ging van zout (II 603) staopele
- staopelde - gestaopeld staopelzòt
bijvoeglijk naamwoord stapelgek
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - staopelzot
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stᴐ.pəlgäk,
zelfstandig naamwoord
mannelijk 'stapelegek' - hij is
stapelgek. (in de zin van ''t Is ene staopelegäk'
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STAPELZOT bvw. - stapelgek WNT
STAPELZOT = stapelgek staore
werkwoord, zwak staren R.J.
'hij staort dan nor de lucht'
Cees Robben - staore staore
- staorde - gestaord. Geen
vocaalkrimping staosie
zelfstandig naamwoord statie,
station Zô as de Thijs die òn de staosie/ in de fietsestalling zit. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Houdoe Thijs)
Henk van Rijen - die heej veul vòlk òn de staosie - die (zij) heeft een flinke
voorgevel WNT
STATIE - 1) verblijfplaats, 2) standplaats van kooplieden,
stalletje, winkel, 7) station (aan een spoorweg) in Vlaamsch België staot
zelfstandig naamwoord staat;
toestand Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'Provinciaole Staoten'
start,
stèèrt, stèrt
zelfstandig naamwoord Cees Robben – Hij pooide ‘m al vur dekkem aon zunne start kos zitten... (19650402) - ...voordat ik hem te grazen kon nemen
Henk van Rijen - staart
Henk van Rijen - 'Kòp op start rööle' - met gesloten beurzen betalen
Henk van Rijen - 'K-kèn um van gin haor òf start' - Ik ken hem helemaal niet.
- uitdrukking: mee unne dikke start; boos,
zoals de kat de staart opzet als haar iets niet bevalt WBD
(II:2794) 'start' - toot v.e. berrie of draagboom Biks
start zelfstandig naamwoord - staart Bosch
stèrt - staart WNT
STAART - oudtijds en nog thans gewestelijk: steert, stert, start starte
werkwoord, zwak
Henk van Rijen - klaren, lukken, slagen
Henk van Rijen - 'As ie zôo durgao, start ie ut wèl' - Als hij zo voortgaat, komt
hij er wel startschroef zelfstandig naamwoord staartschroef; namelijk stuitbeen, onderrug Cees Robben – En toen viel ik op m’n batterij, meneer dokter, en../ En naa denk dek munne/ startschroef heb begerbeleurd. (19700313) Taante Sjoo zeej: «De sneuw/ is gin zeege van boove» / zis meej der tweehonderd pond/ op der startschroef geschoove. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: ‘Sneuw in Tilburg‘)
staw, staaw
zelfstandig naamwoord WBD
troep, gezegd van dieren; ook genoemd: 'troep', 'klocht', klòcht',
'kudde', 'hôop' of 'kooj' WBD
staaw - kudde volwassen varkens, ook 'klocht' of 'hoop' genoemd C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STOUW (staaw) m - kudde die men kan stouwen, klucht, groot aantal, gezegd van kinderen en gevolg: 'nen hille stouw kènder.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr.
'staauw' - stouw, zeker aantal (koeien of kinderen die men stouwt) stèchele
werkwoord, zwak bekvechten,
kibbelen WBD
III.1.4:240 'stechelen' = kibbelen stèchele
- stèchelde - gestècheld
...er wier venijnig gestecheld... (Jan
Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; feuilleton ‘Bad Baozel’, 8 afl.
in NTC 31-12-1938 – 18-2-1939)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STECHELEN, STEGGELEN - wringen, wrokken, dwars zijn, preutelen.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stäXələ(n), zw.ww. intr. 'stechelen' - redetwisten,
krakelen, kibbelen. Koenen N.B. in Ned. = vals spelen (Koenen: ook wel 'steggelen')
C.
Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STEGGELEN onov. ww - discussiëren. stee zelfstandig naamwoord plaats gift
mèn men steej mar trug Giesterenmèrge kwaam ik om half vijf bij de stee van Sjef Koolen. (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 5; 7 en 14-11-1929) Cees Robben – Hak vleeje week from oew stee mar gekocht... (19830812) Cees Robben – Rond die steeje in ’t laand... (19590905) Cees Robben – De steekes langs de groote baon (19601125) stèèf
bijvoeglijk naamwoord stijf; ruim, iets meer dan WBD
'stèvve bok' - oud, versleten paard
Cees Robben – ’n Stîjf ketierke dur de Rêît.... – iets meer dan een
kwartier door de Reit (19550716)Frans Verbunt - stèèf ondergoed ònhèbbe - zich moeilijk bewegen WBD
III.1.2:219 'stijf' = verkleumd, stijf
WBD
III.1.4:178 'stijf' = stijfkoppig WBD
III.2.3:137 'stijve rijst' = rijstebrij
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STIJF (stééf) bn, in allerlei gangbare bett. en bovendien in de
zin van: gearriveerd, gezeten, bemiddeld, bv. 'ne stéven börger.
Meestal enigszins spottend gezegd, met een zinspeling op beginnende
stramheid.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - bnw. en bijw. - stijf
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STIJF zie wdbb.; ook: zeer, sterk, geweldig stèèfkòp
zelfstandig naamwoord stijfkop WBD III.1.4:177 'stijfkop' = koppig kind; WBD III.1.4:178 'stijfkop' = idem
WBD III.
I.4:332 'stijfkop' = ongehoorzame jongen steeg, staog
bijvoeglijk naamwoord, bijwoord onwillig,
nukkig, koppig R
onverstoorbaar, tegen de draad in R
Wè zèède tòch ne steegen bliksem - Wat ben je toch een
verveeloor R
Hij ging steeg deur: tegen de wil van anderen WBD
steeg, (Hasselt) 'steejch' - koppig, gezegd v.e. paard
Cees Robben – ...stug en steeg (19700220)
Henk van Rijen - 'stêeg, staog' Stadsnieuws - Doe tòch nie zo steeg; löstert naa ok nòr en aander. Ben toch niet zo koppig; luister ook eens naar wat een ander zegt. (291510) WBD III.1.4:175 'steeg' = koppig
WBD III.1.4:178 'steeg' = stijfkoppig WBD III.1.4:180 'steeg' = weerbarstig
WBD III.1.4:225 'steeg' = balorig WNT
STEEG (II) van STEDIG (I) niet van zijn plaats te brengen, onwillig
(van paarden, ezels); 2) bij vergelijking m.b.t. menschen: onwillig,
weerbarstig, weerspannig (voor diverse gradaties Z.a.) Biks
steejg bn - koppig, nukkig
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STEEG bn - koppig. Volgens WNT van 'stedig', niet van zijn stede of
plaats te brengen. Vooral v. paarden gezegd, maar bij uitbreiding
ook van menselijk gedrag.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - ste.X, bnw. 'steeg' - niet gauw opvliegend; traag, langzaam;
onwillig, koppig. Z.a.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STE(D)IG, STEEG - onwillig, koppig uit
'stedig' door d-syncope en klankverlies suffix
stêeg persoonsvorm
verleden tijd
van stèège stèège
werkwoord, sterk stijgen WBD
III.1.2:8 'stijgen' = omhooggaan, ook: rijzen, klimmen, klaveren B
stèège - stêeg - gesteege - geen vocaalkrimping steeje
zelfstandig naamwoord, meervoud steden
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'stejen'
Dirk Boutkan (1996) - 'steeje'(blz. 54)
meervoud
van 'stad' (= steden met gesyncopeerde d) zelfstandig naamwoord steek 1. niets Den Sik aat dieën middag geen steek. (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; Den Sik van Baozel; feuilleton in 8 afl. in de NTC 25-2-1939 – 18-4-1939) 2. het steken
WBD
steek (II:924) - het steken van of met een naald WBD
III.3.1:246 'een steek onder water geven' = bedekt een
onaangenaamheid zeggen
steeke
werkwoord, sterk
1. steken WBD
doodsteken (van slachtvee) WBD
steekmis - steekmes (van de huisslachter); deegmes (van de bakker) WBD
III.3.1:246 'steken', 'steken onder water geven' = bedekt een
onaangenaamheid zeggen B
steeke - stôok - gestooke; Interview Hermans - 1978 - “…vanaf de Korvelseweg was de Oerlesestraat tot de nieuwe Goirleseweg… stookte oover dan hadde daor de Groenstraot tòt Broekhoovesewèg toe...” (transcriptie Hans Hessels, 2013) ► KLIK HIER om het interview te beluisteren M: staak Btk:
staak -
vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij stikt A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - ste.kən, st.ww.tr. en intr. - steken (staok(en), gesteken)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van
het Antwerpsch dialect; 1899 - GESTEKEN:3e hoofdvorm van 'steken'; STOOK 2e hoofdvorm 2. rooien van aardappelen In het najaar, wanneer de aardappelen moesten gestoken (gerooid) worden, hielpen de buurvrouwen elkaar totdat bij ieder van haar de aardappelen in de kelder lagen. (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Onze Tilburgse folklore, afl. 1 ‘Wijkbuurten in vroeger dagen; NTC – 8-11-1950)
steekeblènd
bijvoeglijk naamwoord stekeblind,
geheel en al blind R
Tegen iemand die zich als onmisbaar voordoet: 'As ik jou nie had en
men twee ooge nie, dan was ik steekeblend'.
Henk van Rijen - 'steekende blènd'
Steekelbaors - gasterosteus aculeatus - Bron: Kraft, CE., D.M. Carlson, and M. Carlson. 2006. Inland Fishes of New York (Online) Version 4.0. Department of Natural Resources, Comell University, and the New York State Department of Environmental Conservation. ► Grote weergave van de afbeelding steekelbaors zelfstandig naamwoord stekelbaars; gasterosteus aculeatus (driedoornig stekelbaarsje) • Cees Robben - Maar de brandkuil bij boer de Kok dat was heel wat anders... daar kondt ge nog eens vissen, dat wil zeggen, met een eigen gemaakt schepnet wat ongedierte naar boven halen. Als ge geluk had zat in 't slijmerige groen wel eens een kriewelende watertor of een stekelbaarsje. De buit werd in een blikken bus mee naar huis genomen waar zij als jachttrophee een ereplaats kreeg voor het raam van de goot. (uit: Robben en Rooms, 1981) • Elie van Schilt - Wij as kender vongen er stekelbaorskes mee un schepnetje, unne stok daoraon un draoike van naoigaoren, unne kurk mee un kiepeveer as dobber en un angeltje gebogen van un knopspeld, daor vongen wij baorskes mee. (Uit: ‘Ut knaol; CuBra, ca. 2000) • Sjef Paijmans - We wisten precies in welke sloot er een bepaalde soort salamander te vangen was; waar er veel stekelbaarsjes waren en in welke sloot bijzonder grote viskesfreters zaten. (Herinneringen, CuBra circa 2002)
•
Sjef Paijmans - In de gracht
voor de Weyenberg [in Oisterwijk], waar toen Bartje Schoenmakers
zijn boerderij had, zaten op Woensdagmiddag, soms een stuk of wat
schooljongens te vissen met een hengel; dat wil zeggen een dunne
staak, een eindje zwart naaigaren en als dobber een rood
lucifershoutje. Als angel diende een omgebogen Taalkaart van Woordenboek van de Brabantse Dialecten III 4:2 (2002) - lemma stekelbaarsje
steekmis
zelfstandig naamwoord WBD
steekmes (van de huisslachter) WBD
deegmes (van de bakker) (werktuig waarmee het deeg wordt verdeeld)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STEEKMES zelfstandig naamwoord mannelijk - bij mandenmakers: mes voor het reinigen en
effenmaken der manden.
steel, stiltje
zelfstandig naamwoord steel WBD
steel - steel v. d. zweep (voor het paard) (Hasselt), ook 'stòk'
genoemd
Cees Robben - dan 'freet' ik den bissem meej steel èn al op;
Cees Robben - mar den steel dieter òn zit, dugt nie; N.B. Geen naglijder; de 'ee' is zachtlang; WNT:
meervoud: stelen stèèl
zelfstandig naamwoord WBD
gebintstijl (rechtopstaande houten zuil, verbonden met een
ankerbalk) WBD
stèèl - een der dragers van de windas van een put
bijwoord, bijvoeglijk naamwoord
gerust,
hardnekkig; vrijpostig; steil R
Dè doek stèèl. - Dat doe ik gerust (overmoedig) R
Hij blêef stèèl vólhaawe. - Hij bleef hardnekkig volhouden R
Hij ging stèèl óp en aaf óm et te vraoge.
Dirk Boutkan (1996) - superlatief: stèèlst / stèlst Cees Robben – Op d’n stèèlen hemelpad... (19591031) WBD
III.4.4:203 'steil' = steil hellend; 'steil' = rechtopstaand steele
werkwoord, sterk stelen
vocaalkrimping
in tegenwoordige tijd: gij/hij stilt
B steele - stôol - gestoole M:
staal
Henk van Rijen - 'stèèle'
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - den êene maag en pèrd steele èn den aandere nòg nie oover de hèg
kèèke (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971) variant: nòg nie in de stal kèèke Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - heetie et gestoole, dan moetie hange (D'16) - hij moet de gevolgen van zijn misdaden ondergaan.
stèèloor
zelfstandig naamwoord
steiloor, koppig
iemand WBD
varken van het ras dat staande oren heeft
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - 'stèèloor, ge winnet', zi den boer teege den haos toen ie em nie
kos krèège (D'16) WNT
STEILOOR - 2) een dier welks ooren recht opstaan; 3) in toepassing
op een persoon: een stijfkop; een waanwijs persoon, een pedant; een
persoon met steile, starre, stijve, stroeve, bekrompen begrippen stêen, stintje, stêen(e)
zelfstandig naamwoord steen;
pit v.e. steenvrucht WBD
vuursteen - vuursteen (steensoort geschikt voor ovenbouw) WBD
baksteen - baksteen (o. a. gebruikt voor ovenbouw)
Dialectenquête 1876 - groote steene (voor de ee is moeilijk in andere talen een
aequivalent te vinden. De afbeelding 'steejne' ware wellicht de
juiste) Meestal verkort: groote steen. DANB
gimme tweej breej stêene
Henk van Rijen - 'Dur gonge wèl duuzend stintjes in dieje stêene pot'
WBD
III.1.3:260 'steen' = juweel; ook: 'siersteen' of 'edelsteen' WBD
III.3.3.100 'grafsteen', 'steen' = grafzerk stêenbikker
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - tapuit (Oenanthe oenanthe), ook "wèèntapper WBD
III.4. 1:92 'steenbikker', 'holkruiper', 'wijntapper' - tapuit stèène pot
zelfstandig naamwoord PM
stenen pot
Dialectenquête 1876 - 'nen stêne pot'(ê = Fr. même) WBD
III.2.1:121 'stenen pot', 'Keulse pot'
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - stä.nə(n), bnw. 'staenen', 'steinen' - stenen (alleen in de
verbinding 'ene staene pot' (variant van 'enen staele pot') een hoge
aarden pot (voor inmaak van bonen e.d.).
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STEIN zelfstandig naamwoord o, - soort van grijs, steenhard aardewerk: 'Nen boterpot
van stein. Stein is veule sterkes as gewoon èèrdewerk. stêennaachtegoal
zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - gekraagde roodstaart (Phoenicurus phoenicurus)
Afb.: Naumann WBD
III.4. 1:94 'steennachtegaal'- gekraagde roodstaart Eigenhuis
'Verkl. etymol. wdb.v. d. Nederlandse vogelnamen': stèèreve
werkwoord, sterk sterven op
stèèrve nao dôod op stèèrve ligge MP
gezegde - Wè ist hier tòch donker; tis krèk òf er ne wèèver op stèèrve
leej. stèèr(e)ve - stierf - gestörve B stèèreve - sturf: - gestörve Henk van Rijen - storref
Dialectenquête 1876 - lève en stèrreve (tusschen ee en è in)
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - stèreven; gestorreve Cees Robben – ’t Is stèèreve... en wir ontstaon... (19571102)
Frans Verbunt - wie et miste heej stèèrft et nôojst WBD
III.4. 2:16 'sterven' - sterven (van dieren), ook genoemd:
'creperen', 'doodgaan', 'kapotgaan' of 'begeven'
A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - gestörve (niet: gestòrve) (krt. blz. 12)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stä.rəvə(n),
st.ww. (praet. 'störf), intr.
'staerven' – sterven
Leo Goemans - Leuvens taaleigen
(1936) - STERVEN –
stèrəvə wkw (stirəf, gəstorəvə)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - GESTURVEN:3e hoofdvorm van 'sterven'; 2e hoofdvorm: STORF en STÖRF
STERVEN (uitspr. stärrəven).
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 16) stèèrfhèùs
zelfstandig naamwoord sterfhuis
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STERFHUIS zelfstandig naamwoord onzijdig - Spr. 't Zijn kosten op 't sterfhuis stèèrft
zelfstandig naamwoord sterfte
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stärəft (naast stärəftə),
zelfstandig naamwoord vr. -'sterft' - sterfte stèèrk
bijvoeglijk naamwoord, bijwoord sterk
Dialectenquête 1876 - stèrrek (è = scherplang) DANB
hij hee veul pròts omdètti stèèrek is
Cees Robben – [Onderwijzer tegen leerling] Gij
Pietje.. de drie trappen [van vergelijking] van sterk.. ..stèèrik,
mister.. onnut stèèrik en ’t pèèrd van Jantje Groenen, mister...
(19700821)
WBD
'stèrrək'
(II:1057) - sterk
Frans Verbunt - zo stèèrk as en lèère broek meej un èèzere kónt WBD
III.1.2:184 'nie stèèrk' = zwak van gezondheid WBD
III.1.3:17 'sterke stof' = lap
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stä.rək,
bnw. en bijw. 'staerk' - sterk
Leo Goemans - Leuvens taaleigen (1936) - STERK –
stè:rək bn (-ər, -stə)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STERK bvw. -fr. fort; ook: ranzig. stèèrt, stèrt,
stèrtje, start zelfstandig naamwoord M
staart DANB hij trok et pèèrd òn zene stèrt
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - -- hèbbe ze et nie ònt hart, dan hèbbe ze et òn de start (D'16) –
ze voelen
altijd wel iets, zijn altijd wel een beetje ziek. Piet van Beers – ‘Nôot te oud om te lere’: De errepel beginne wir/ stèrtjes te kryge./ k'Denk, de’k ze te werm/ op heb geslaon. (With Love; 1982-1987) WBD
III.1.3:274 'staart' = haarvlecht; ook 'staartje', 'slie',
'strengel'
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 22) stèrt (naast stèèrt)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STÈÈRT zelfstandig naamwoord v(?)-staart. Mèèrt heeft knepen in zijnen stèèrt. WNT
STAART - oudtijds en nog thans gewestelijk: steert, stert, start stèève
werkwoord, sterk stijven WBD
III.4.4:208 'stijven' = stollen, stijf worden; ook 'bevriezen' WBD
III.2.1:333 'stijven' = idem (van de was)
Dirk Boutkan (1996) - stèève - stêef - gesteeve stèèveghèd
zelfstandig naamwoord stijfheid
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STIJVIGHEID zelfstandig naamwoord v. - stijfheid, stijfte stèfte, stèèfte
zelfstandig naamwoord stijfte,
stijfheid -
Afleiding van 'stèèf' met vocaalkrimping
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
ste.ftə,
zelfstandig naamwoord vr. - stijfte, stevigheid stèk, stèkske
zelfstandig naamwoord stek,
'pôot'; afgesneden takje dat men in de grond zet om er een nieuwe
plant uit te laten groeien. WBD
(III.2.1. 229) 'stekske' - lucifer WBD
(III.1.1:163 'stekken' = benen; 165 idem = rechte, vormeloze benen WBD
(III.4.4:233) 'stekske' = dunne reep voor stevigheid
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - stäk, zelfstandig naamwoord mannelijk stek, dode tak; dem. 'stäkske(n)', mv. 'stäkker'
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STEK zelfstandig naamwoord mannelijk - dun en kort stokje; puntig stokje; roest in
vogelkooien; afgesneden plant- of boomscheut; solferstok,
zwavelstok; wandelstok. WNT
STEK - 1) een van boom of plant afgesneden loot; 2) stok in 't alg.
brassica napobrassica - wikipedia stèkrubbe
zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - koolraap stèlle
werkwoord, zwak gesteld
zijn stèlle
- stèlde - gestèld
Hoe
stèlde et daor? - Hoe maak je het daar? uitdr. te stèlle hèbbe -
moeite of drukte hebben uitdrukking
-
veul stèlles meej iets hèbbe - ergens veel moeite mee hebben Cees Robben – ge ziet mar degget stelt... (19700116)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stƐlə(n)
zw.ww.tr. - stellen; zegsw. 'vuil stelles hebbe mƐ'
- moeite en drukte hebben met
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STELLEN zie wdbb; uitstaan hebben (met iemand of iets); verrichten;
toekomen, genoeg hebben; ' veel me(t) iemand/iet te stellen hebben.
Het stellen - varen. Hoe stelt gij het ginder? stèlles
zelfstandig naamwoord genitief
van infinitief 'stèlle' ? uitdrukking
-
Veul stèlles meej iets/iemand hèbbe - er veel moeite mee hebben
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - 'vuil stelles hebbe mƐ'
- veel moeite en drukte hebben met, b.v. 'Ge het er vuil stelles mƐ,
mƐ die klaen manne' WNT
STELLEN - 4) met min of meer moeite regelen stèltje
zelfstandig naamwoord, verkleinwoord
Henk van Rijen - stijltje stèm
zelfstandig naamwoord Cees Robben – Daor vlinderen as vlemmekes/ Veul helle kender-stemmekes... (19580531)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - 'ik hèb die stèm nôot geheurd', zi de köster, èn de gèèt stón
óp et koor (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971)
stèmme werkwoord, zwak Van Delft - "Er werd nogal hard gestemd" betekent: Er werd luid gesproken. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929) stèmmel
zelfstandig naamwoord WBD
III.4.4.311 'stemmel' = stoornis stèng(e)ske
Henk van Rijen - stangetje
zelfstandig naamwoord, verk stèr
zelfstandig naamwoord ster 1. hemellichaam On de lucht zaten wel honderdduzend sterrekes geprikt, die effenveul scheurkes in den vloer van den hemel leken. (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 8; 31-12-29) 2. plant - vogelmelk
WBD
III.4. 3:271 stèrrekes van Bètteljèm - vogelmelk (Ornithogalum
umbellatum) stèrrekèèker
zelfstandig naamwoord sterrekijker WBD
(m.b.t. een paard) met een naar boven loensend oog stèrt, stèrtje, stèèrt zelfstandig naamwoord staart
M
stèèrt of stèrt 1. staart van een dier en daavan afgeleide gezegden De Wijs -- (hij trok er al tussenuit voordat ze hem te pakken konden krijgen) Hij peerde um al veur dè ze aon zunne staart kosse zitte (11-02-1965) Dirk Boutkan (1996) - (blz. 97) hij trok et pèèrd òn zene stè(è)rt Van Delft - Ge vangt hem niet gauw in z'n woorden: "'t Is net een aal met een natte staart." (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 108; 6 april 1929) Tieke [de hond] kefte noot tegen den Sik mar snuffelde om z'n beenen en kwispelde mee z'n lollig stèrtje... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; Den Sik van Baozel; feuilleton in 8 afl. in de NTC 25-2-1939 – 18-4-1939) Van Delft - "Ze hebben het goed onder de staart gevoeld", liet een Gildebroeder zich ontvallen, toen er gesproken werd over het organiseeren van een feest, en hij wilde zeggen: Men heeft zich alle moeite getroost om iets zoo goed mogelijk voor te bereiden. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 117; 5 juni 1929)
Ik krèèg van ieder schar et stèrtje/ zij vatte de vètte rug. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Scharre...) 2. staart als beeld voor mannelijk lid Aon ons moeder vraoge, wèrom hebben wij un stèrtje en hullie [meisjes] nie? ‘Dè vertel ik nog wel ens agge grôot zèèt’, zizze dan. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)
Trouwens dè woord piemel, zôas et
geslachtsorgaan naa genoemd wordt, kenden wij nie, as wij et daor
over han, dan praotte wij over ons stèrtje. (Lodewijk van den
Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel
trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)
Miep Mandos-v.d.Pol - Aantekeningen Brabantse spreekwoorden -- 'Der is ene krul meer in', zei de boer, 'as ene rèèchte vèèrkesstart!
Miep Mandos-v.d.Pol - Aantekeningen Brabantse spreekwoorden -- Agge ne vrèmden hónd zene start licht, wòrde ervan bescheete.
Miep Mandos-v.d.Pol - Aantekeningen Brabantse spreekwoorden -- Agge iemand zene start óplicht, dan wòrde ervan bescheete. R.J.
vier voeten èn ne stèrt
Cees Robben - ene knêûp in zene start te lègge
Cees Robben - As ze kaod is, kröpt ze meej 'ene dikke start' op zulder; (= nen
dikke) WBD
stèrt, stèrtje - deel v. d. huid dat de staart bedekte (II 594) DANB
hij trók et pèèrd òn zene stèrt
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - kòp óp stèrt rèùle (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1973) - met gesloten beurzen afrekenen
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - iets ónder de stèrt luchte (HM'70) iets nader onderzoeken BrSo
nie zèùver zèèn òn zene stèrt (HM'50) - gezegd v. iets dat
gezuiverd moet w.
Frans Verbunt - ge krèègt ene stèrt as ge op vrèdag vlêes it
A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - start (krt. 60), doch 'stèrt' onmiddellijk ten oosten v. T.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STÈÈRT (Kemp. ook: stjèet) zelfstandig naamwoord mannelijk - staart
zelfstandig naamwoord stuit(je),
stiet
N. Daamen - Handschrift 1916 -- “stertschroef - arpendipendix?" WBD
III.1.1:131 'staartschroef' = stuitbeen stesjon, stesjunneke
zelfstandig naamwoord, verk
Henk van Rijen - station stèssel
zelfstandig naamwoord stijfsel
Cees Robben stessel (19680405) WBD
Onder 'stijfsel' is het Tilburgse woord niet vermeld. (II:778)
Cees Robben - 'ennige stessel-kiesjes WBD
(III.2.1:335) 'stijfsel' = stijfsel; = stijfselpap, ook genoemd: stijfsel, stijfsel- pap of
stijfselwater
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord mannelijk 'stijssel' - stijfsel
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STESSEL zelfstandig naamwoord mannelijk , niet v. - uitspraak van 'stijfsel'
cardamine pratensis - wikipedia stèsselblom
zelfstandig naamwoord WBD
III.4. 3:389 stèsselblom - pinksterbloem (Cardamine pratensis), ook
genoemd: pinksterblom stèssele
werkwoord, zwak
Henk van Rijen - plakken WBD
(III.2.1:334) Onder 'stijfselen' is Tilburg niet opgenomen stèsselèèr
zelfstandig naamwoord zanikerd,
slomerik
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "stesselair - zanikbruur, iemand die heel langzaam is" (stesselkruijer) stèsselkrèèmer
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - slomerik stèsselkruier
zelfstandig naamwoord zanikerd,
slomerik
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "stesselkruijer - zanikbruur, iemand die heel langzaam is"
(stèsselair) stèùfmèèl
zelfstandig naamwoord stuifmeel WBD
strooimeel (meel dat bij het bewerken van deeg, hetzij op de
werkbank, hetzij op het deeg zelf gestrooid wordt om kleven te
verhinderen) steuke
werkwoord, zwak stoken,
opruien, onrust zaaien steuke
- stukte - gestukt ook
in tegenwoordige tijd vocaalkrimping: gij/hij stukt stèùke
werkwoord, zwak stuiken WBD
III.3. 2:104 stèùke = stuiken; knikkers in een kuiltje gooien; ook
stèùte genoemd steune
werkwoord, zwak steunen WBD
III.1.4:255 'steunen' = kreunen B
steune - stunde - gestund ook
vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij stunt stèùp zelfstandig naamwoord van de spierziekte 'stuipen'; vrijwel altijd gebruikt voor bewegingen die een overeenkomst hebben met deze aandoening, zoals hard en ongecontroleerd lachen en handelingen die daartoe aanleiding gaven
-- Daor
kan 'k oe en stèùp van vertèlle R.J.
'kreeg ie mar de stuipen' Sjonge-sjonge, wè hebben wij vruger stuipen uitgehaold! (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; De nuuwe kapelaon van Baozel, afl. 1; NTC 1-10-1938) WBD
III.1.2:279: '(de) stuipen hebben', 'in de stuipen liggen', 'aan de
stuipen lijden' = de stuipen hebben, krijgen WBD
III.1.4:262 'stuip' = gril WNT
STUIP (I) gril, kuur, luim, nuk
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'stuip' - trek, klucht M-I
stèùpe: groeistuipen: spierbewegingen bij zuigelingen steure
werkwoord, zwak storen
Dialectenquête 1876 - steure stèùte werkwoord, sterk roemen,
prat gaan op, opscheppen over -- stèùte - stôot - gestöt Et
kan gin stèùte lije. - Het verdraagt geen roem. Ze stôot tòch zo
op der dòchter. Ik kan nie oover em stèùte D' 16 " 't kan gin stuiten lijen; hij wier nog bestooten ook (geloofd, geprezen)" Van Delft - - "In het veurjaor koopen wu een vèrreken, een knap vèrreke of een trappistevèrreke, en als ie het goed gedaon hee, dan gaot ie mee Korsmis op de leer en komt de buurt stuiten en 's avonds op de kaoikes."(Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 110; 20-04-1929) Boutkan - stèùte - stötte - gestöt (blz. 38 +41); presens met vocaalkrimping: gij/hij stöt Dirk Boutkan (1996) - (blz. 37) stèùte - gij/hij stöt Cees Robben – [onderwijzer tegen een moeder die haar zoon aan een baan wil helpen:] Ik kan nie over ‘m stuite, mar omdè gèt-zèèd zal ik opnoteere dek van de week moet optillefeneere en ‘m aon rikkemendeere.. En dan moet ie mar solliciteere.. (19720128) WBD
IIII.1.4:429 'suiten' = prijzen/loven
A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - stuiten - uitbundig prijzen (brab., limb.) Biks
stuite ww - prijzen, tevredenheid betuigen
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STUITEN - pochen, zich roemen, bluffen, snoeven (op en over)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zw.ww. intr. 'stuiten' - zijn tevredenheid betuigen, prijzen, roemen
(met de voorzetsel op, ouver, van; en het vnbw. 'araf')
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - STUITEN. Niet zeer over iemand of iets stuiten = niet roemen. Bij
Kiliaan = jactare; ook Huygens reeds. Z.a.
K. Heeroma - Brabants uit de 18e eeuw (woordenlijsten Verster,1968)
- STUITEN: prijzen, loven, pochen; ook BESTUITEN Z.a.
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STUITEN (stöte, stötte, gestöt) onov. ww.
Van Dale - vermeldt dat het Zuidned. is voor: pochen, bluffen, snoeven, Z.a. Bosch
stuite - pochen, prijzen, roemen WBD
III.1.4:190 'over stuiten' = genoegen doen WBD
III.1.4:193
'stuiten = zijn tevredenheid betuigen; ook 'bestuiten' stèùve
werkwoord, sterk stuiven stèùve
- stoof - gestoove stèùver
zelfstandig naamwoord 1. letterlijk: het oude geldstuk stuiver Van Delft - "Dat vrouwtje zou wel op 'n stuivertje kakken" zegt men schertsend, waar een meer beschaafde spreekt van "Hemmetje raak m'n rokje niet". (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929)
MP gezegde - Ene stèùver mèlk,
èn nie gebooterd. - zonder moeite iets bereikt
Cees Robben – Dè zen de zeuve stuiver nie...
(19870911)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) -
meense die ginne stèùver
op der geweete hèbbe (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971) - arme mensen Hèdde ginne stèùver in de mars/ of zèède stinkend rèèk/ Agge in oe blôote bille staot/ bènde allemòl gelèèk. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Gin verschil)
Frans Verbunt - ginne stèùver op zen ribben hèbbe WBD
III.3. 1:152 'stuiver', 'stuiverke' = stuiver
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van
het Antwerpsch dialect; 1899 - STUIVER zelfstandig naamwoord mannelijk -fr. sou; valsche stuiver - persoon die vals en
trouwe loos handelt. 2. figuurlijk: achterwerk
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - op zene liste stèùver ligge - op sterven liggen WBD III.1.1. lemma achterwerk - stuiver, uitsluitend opgetekend voor Tilburg en Cuijk
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - zat on de stèùver (HM'60) - moeilijkheden genoeg 2.1 figuurlijk: in het bijzonder de anus, de aars, sluitspier Dun dokter noem ut unne fistel, mar ik zeg mar dek-ut aon munne stuiver heb... (Hein Quinten, Tilburgse spreuken; ca. 1990 WBD
III.1.1:138 'stuiver = achterwerk; ook 'poepstuiver'
stèùverblaojke zelfstandig naamwoord een tijdschrift of krant van vijf cent; een goedkope publikatie ...zo taai as den biefstuk ut de moppentrommel van ’t Stuiversblaoike... (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 6; 21-11-1929)
stichtendonkeree bijvoeglijk naamwoord stikdonker - ’t Was al stichtendonkere… (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
stief
bijvoeglijk naamwoord stief
ketierke - groot kwartier, ruim een kwartier
Cees Robben - stèèf ketierke korte
ie Wanink
'n stief keteer - een groot kwartier Wat.
STIEF - in overvloed
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - stijf - zeer, geweldig De
Bo stijf, bijw - zeer, sterk, geweldig (uitspr. veelal: stiif) Wint.
'n stief keteerken - 'n goed kwartier
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - als bijw. betekent het: ruim Colenbrander
(Varsseveld) 'n stief kwartier - ruim een kwartier Barghse weurd 'n
stief kwattierke - ruim een kwartier Gallée
'n stieve twee uur - een volle twee uur Eibarge
't Is nog wah 'n stief keteerken loopm (ruim een kwartier) Twents
Stief keteer - flink, goed, ruim kwartier Drents
stief: ruim royaal: 'n stief keteer - ruim een kwartier
Oostterschelling De priis is stiif - hoge prijs Groningen
(Ter Laan: stief - ruim: 'n Stief ketaaier v.
Dale (XI) een stijve twee uur - dik, ruim WNT
STIJF II A, 14: Bij substantivische bepalingen van afstand of duur:
ruim, dik: 'een stijve twee uur rijdens'. Tholen
& St.-Philipsland 'n stief ketiertje - een goed kwartier
Noord-Beveland Da's wè 'n stief kwertiertje loape Zuid-Beveland
'n Stief kwartiertje / ruum' n kwartier West-Zeeuwsch-Vlaanderen
'n stief ketiertje (. een goed kwartiertje): als men niet bij
benadering kan zeggen hoe lang iets zal duren stiefele
werkwoord, zwak flink
stappen R
sloffen, langzaam (en vaak moeizaam) lopen Daor
kómt ie òngestiefeld. R
Daor kwaampie ònstiefele. WBD
III.1.2:136 'stiefelen' = vlug lopen; 146 idem = waggelen -
stiefele - stiefelde - gestiefeld Steeds
korte ie -
Van Du. 'Stiefel' = laars
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STIEFELEN onov. ww - met opvallende tred ergens op afgaan, meestal
met de bijbetekenis: moedig benaderen. Niettemin enigsz. ironisch
gebruikt.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STISSELEN - hard loopen (met hebben en zijn): Hij stisselde veurbij stiefrèège
zelfstandig naamwoord WBD III.4.4:69 'stiefregen' = motregen
WBD III.44:150 'stiefzand' =
stuifzand stiek, stieks
bijwoord, bijvoeglijk naamwoord rechtstaand,
staansvoets B
stiekstaons stiek
springe - met de voeten tegen elkaar springen
Henk van Rijen - kunde gij stieks oover die grip - met de voeten tegen elkaar...
greppel
Henk van Rijen - stieks kan ek et nie, mar wèl foetseler - met mijn voeten tegen
elkaar kan ik het niet, maar wel gewoon CiT
(85) 'Kunde gij stieks over die grib?' CiT
(86) 'Stieks kanket nie mar wel foetseles' WNT
STIJGEN I B 3)Zich met loslating van of verdere verwijdering van den
bodem in de lucht verheffen. (??) stieke
werkwoord, zwak
Henk van Rijen - omkopen
Jan Bedijs Tom - De stier; 19e eeuw stier
zelfstandig naamwoord stier
Dirk Boutkan (1996) - stiér, stiere (lange ie), maar stierke (kort) stiere
werkwoord, zwak WBD
de koe laten paren, ook ópstiere genoemd stiere
- stierde - gestierd —
lange ie
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
sti.jərə(n),
zw.ww.tr. 'stieren' een koe door de stier laten bespringen stiereg
bijvoeglijk naamwoord WBD
geslachtsdrift vertonend (van een koe), ook 'brösteg' of 'rits' genoemd -
korte ie
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - bijvoeglijk naamwoord 'stierig' - tochtig (van koeien gezegd)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STIERIG bvw. - loopig, loopsch, paardriftig, sprekend van koeien stieve werkwoord, zwak stuiven WBD
III.4.4:115 'stieven' = stuiven Haor
STIEVE - stuiven stik bijwoord totaal,
finaal, compleet, geheel en al Ik
zèè der stik aon - ik ben doodop WBD
III.4.4:237 'stikdonker' = donker WBD
III.4.4:237 'stik' = helemaal, geheel
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - bijw. 'stik' - geheel en al, totaal, finaal, radicaal WNT
STIK (IV) 2) volkomen, algeheel 5 geheel en al, in hooge mate stikke
werkwoord, zwak stikken
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - ge kunt stikken as ge gaaw zèèt (D'16) WBD
stikke (ll:1176) - stikken (= naaien met de stiksteek) stikkedoor
zelfstandig naamwoord stukadoor Cees Robben – Ik zèè dees jaor feftig jaor stikkedoor (19810130)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord mannelijk 'stikkedoor' - stukadoor stiklèèf
zelfstandig naamwoord korset
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "stiklaif - corset" stikt
persoonsvorm stikt,
steekt Cees Robben – Van ’t Krèèvent naor ’t Kedent is mar unne bolscheut(...) Mar ’t stikt z’n gat aanders wèèd aachteruit (19850504)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - schôon is de rôos, mar de doore stikt (Si '67) - gezegd van iets
dat men van te voren als prettig beschouwde, maar dat achteraf
tegenvalt 2e + 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'stikke' en 'steeke', in
het laatste geval met vocaalkrimping
Henk van Rijen - et stikt nie zo naaw - het komt er zo nauw niet op aan stil
bijwoord, bijvoeglijk naamwoord stil,
onopgemerkt, klandestien
Henk van Rijen - stille kroeg - klandestiene tapperij achter een winkel stilhaawe
werkwoord, sterk
Henk van Rijen - stoppen
Steelpan, aangetroffen bij archeologisch onderzoek naar het Kasteel van de Hasselt. Ill. uit: Graven naar het kasteel van Tilburg, H. Stoepker 1986
stilpènneke
zelfstandig naamwoord, verk steelpannetje WBD
III.2.1:194; 'steelpanneke' = steelpan stilt werkwoord, persoonsvorm steelt
verleden tijd
van 'steele', met vocaalkrimping stiltje
zelfstandig naamwoord, verk steeltje stiltjes - steeltjes, de jonge gesteelde bladeren v. d. kleine witte meiraap, ook genoemd 'kiltjes', 'keele' De Wijs -- (Gehoord bij de bloemist) “’t is méér stiltjes dan blom.” (15-06-1963)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - et is pènneke tòt ònt stiltje toe ('65) - de vriendschap is groot
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - tis wit tòt et stiltje toe (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971)-het is dik aan
Cees Robben - ''t is wir penneke tot 't stiltje toe' WBD
III.2.3:107 ' steeltjes' = raapstelen
verkleinwoord van 'steel', met vocaalkrimping stin, ston werkwoord, persoonsvorm stonden,
stond Swirskaante
de kaajbaande stinte bumkes.
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - Ze stinte(n) te w(a)ôchte(n). - Ze stonden te wachten. K+B..
stind ik..; stint ik; stind; stinten
Henk van Rijen - der stinte nòg ènnegte koej in de waaj —
Naast 'ston(d)' in gebruik als verleden tijd van 'staon'
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STING - 2e hoofdvorm van 'staan'; ook STON en STONG. stinke
werkwoord, sterk stinken MP
gezegde - As plöddeke-vèùl de kaomer doe, dan stinken alle huukskes.
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - stinken as nen bössem (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1969), as en moosputje, as nen blauwslôot,
as en fraatersôog.
-- stinke
- stonk - gestonke Dirk Boutkan (1996) - hij stingt (uit cluster ngkt wordt de k verzwegen)
Frans Verbunt - hij stinkt nòr bier as ene schoojer nòr brôod stinkerke
zelfstandig naamwoord, verk afrikaantje
WBD
III.2.1:456 stinkerke = afrikaantje (Tagetes patula, c.q. erecta)
ook genoemds stinkende juffer, stinkend juffertje, - juffrouwtje
Bron: Wikipedia - afrikaantje Cees Robben – Welke blomme wilde op oew begraofenis? Snoffels... dalidas.. paosblomme.. of stinkerkes... (19850118)
stinkool zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - steenkool “Tante Alie” had gin kènder, mar wel ‘nne vent. Die deej iets in verzeekeringe of stinkôole, want in d’r vurtöntje hing d’r tege de muur ‘n schôone plaot meej zôoiets d’rrop. (Jos Naaijkens; ‘Vruuger bij ons in de Mister Stormstraot’; CuBra, ca 2005)
stinnege
werkwoord, zwak stenigen B
stinnege - stinnegde - gestinnegd stinoove
zelfstandig naamwoord steenoven,
oven van een steenfabriek
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord mannelijk - steenoven, steenbakkerij LDM - Voor het bestaan der steenfabrieken werd de baksteen gestookt in veldovens. Als de boer een stuk grond had waar veel leem in zat, was dat geen goede teeltgrond, omdat deze het hemelwater niet doorliet. De boer verkocht die leem dan aan een nabij staande steenoven of zette er zelf een. Zo waren er in de Berkdijk de ovens van de Gebr. Brekelmans, Jan v. Pelt en Bartje Wouters. Ook in de Reit was er een. Het Gemeente-Archief bevat verschillende namen van personen die het bedrijf van steenbakker uitoefenden bijv. in 1848 D.J. v. Pelt (2 mannelijk volwassen werklieden), Corn. A. de Kok (3 mannelijk volwassen werklieden), Jan Baptist Smulders (6 mannelijk volwassen werklieden), Joh. v.d. Hout (9 mannelijk volwassen werklieden). In 1853 J.F. v. Dun (2 mannelijk volwassen werklieden). In 1881 waren er elf maar ze worden niet meer met name genoemd. (…) Ging men de oven aansteken, dan moest dit op het gemeentehuis worden aangegeven met de juiste tijd, dag en uur en de plaats waar deze steenoven was opgezet. Die tijd werd dan door de stadsomroeper door de gemeente bekend gemaakt. Dan wist de burgerij wanneer ze 's avonds een rode gloed in de lucht zagen, dit niet het gevolg was van een brand, maar van een steenoven. (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Onze Tilburgse folklore, afl. 3 ‘De stadsomroeper; NTC – 2-12-1950)
stinpöst zelfstandig naamwoord steenpuist Anoniem – 1959 – Van unne stinpust op zunne èrrum,/ as unne proem zo groot,/ Zis zo groot as unne kaaischeut,/tot aon z'n schauwers was ie rood. (Nieuwe Tilburgse Courant - donderdag 19 november 1959; Uit Tilburgs folklore - 'n Kaoi rikkemedaosie) ► voor de volledige tekst zie HIER OP CUBRA Piet van Beers – ‘De stinpöst’: Ik hèb ene Stinpöst op m'n gat. (Spoeje doemmeniemer; 2009) Audio-opname 1978 – Dhr. Bertens – “Mèn dòchter die ha hier zogezeej zonne stinpöst staon………èn en uur nòdderaand koste zôo de slierte öt trèkke, de völleghèd dieter ötkwaam!” (Collectie Heemkundekring Tilborch; transcriptie: Hans Hessels ► Klik hier voor audiofragment) Ed Schilders - Mar as ge unne stinpöst op oewen dèrriejèère had, èn as bidde nie hielep, dan moeste bij ’t feitvrouwke van Van Hees zèèn. Die mòkte d’r èège zallefkes. Vur pöste, èkseem, fratte, padscheete, èn alles. (Wè zeetie?; website Brabants Dagblad Tilburg Plus 2009)
stintje
zelfstandig naamwoord, verk steentje
verkleinwoord van 'steen', met vocaalkrimping
stintje kètse werkwoordelijke uitdrukking steentjes ketsen (kinderspel) 1 Een kiezelsteen op het wateroppervlak gooien zodat de steen afketst op het water, liefst meerder keren achter elkaar
2 Kinderspel met muntstukken Van Delft - Dan was er voor de reeds wat oudere jongens, en zeker meest in de volksbuurten, het steentje ketsen. Dit kon men met twee of meer jongens doen, en ook weer met maats. Men zette een heele of een stuk plavuis op een open plaats, trok weer pijltje en de twee aan twee langste stokjes of strootjes waren maat, deze moesten mekaar helpen. Ieder plaatste een cent op den steen. Om beurten werd dan met een ijzeren knikker (lons genoemd) naar den steen met geld "geschoten", want het doel was er nabij te geraken en zooveel mogelijk centen stuk voor stuk er van te bemachtigen. Men mocht ook "van meet af'" de bollen beschieten dergenen, die reeds voorgegaan waren, teneinde deze "er af" te schieten, ten laatste bleven er een of twee over en wie dan bij den steen lag, mocht met zijn lons de centen om kletsen. Had hij 't geluk, dat ze kantelden, dan waren ze van hem. Het "kruis en munt" sprak dus mee. Sprong de cent niet om, dan ging deze op den steen terug en de tikbeurt was aan den opvolger. Zoo speelde men voort tot het einde. Dit spelletje werd terecht door de veldwachter niet toegelaten. (Nwe Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 104; 9 maart 1929)
stintje klètse kinderspel de spelregels zijn niet opgehelderd Interview Hermans - 1978 - “Toen din ze niks as mitje steeke, war, èn stintje klètse! Der konde klèèn èn der konde grôote meej doen mar et ging aatij om de sènte èn dè waare mist grôote, die hòn meer sènte as de klèèn mar ze môoge dan tòch wèl ene keer van hullieje vadder meej doen!”. (transcriptie Hans Hessels, 2013) ► KLIK HIER om het interview te beluisteren Stiphoutse kèrk gezegde; kaartterm Van Beek - 't Is Stiphoutse kerk. - Gezegd bij het kaartspel, als men geen enkel prentje (plaatje) heeft. - Dan mag men ze "weggooien" om opnieuw te "geven". (Nwe. Tilb. Courant; Dialect en spreekwijzen; 10 januari 1959)
stobber
zelfstandig naamwoord stof Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - stobber; is me dè daor en stòbber
- …en daor kwaam veul wend en stobber uit;
(Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Cees Robben – Wè stobber, wè sintels... (19540403)
Henk van Rijen - 'stobber'
Stadsnieuws - Kom hier, dan zak de stobber es öt oew broek klòppe (270806)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - stóber, zelfstandig naamwoord mannelijk 'stobber' - 1) stuifzand, stof; 2) fijne
motregen
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOEBER zelfstandig naamwoord mannelijk - opvliegend stof, stuivend zand; stofregen stobbere
werkwoord, zwak stof
doen opwaaien —
stòbbere - stòbberde - gestòbberd -
frequentatief van 'stòffe' fig:
Daor stobber et = daar spant het (b.v. echtelijke twist)
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "stobberen - 't stobbert zoo (het stuift zoo)" Van Delft - In plaats van het stuift veel, zegt hij: "Wè stobbert het toch." Hij spreekt ook van "stobber" op den weg, "stobber" op 'n vloer. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 118; 8 juni 1929) De Wijs -- (gehoord na ’n wandeling:) oew averseer schoene zèn gelèk ondergestobberd (17-08-1964) Van Beek - "Wè stobbert het toch!" hoort men zeggen, als er veel stof waait. Of "Stobber zônie!" of: "'t Stobbert zô". (Dat zô hoort er bij). (Nwe. Tilb. Courant; Tilburgse Typen afl. XIII; 28 maart 1958)
Frans Verbunt - vrije dèr stobbert
Henk van Rijen - 'stobbere'
Cornelis Verhoeven - Herinneringen aan mijn
moedertaal (1978) -- STOBBEREN ov.ww - 1) stof doen opwaaien; 2) onpers. ''t Stobbert' -
't stieft, er hangt stof.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
stòbərə(n),
zw. pers, en onp. ww. 'stobberen'-1) stuiven, stoffen; 2) stof-
regenen; stof doen opvliegen, stof maken/ verwekken; 4) snel en met
geweld verwijderen.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOEBEREN - stuiven, stof maken; stofregenen
Jan Naaijkens - Dès Biks -
'stobbere' ww - opstuiven stobbernist
zelfstandig naamwoord stofnest Cees Robben – Diejen stobbernist... (19601104)
Henk van Rijen - dè ketoor is ene grôote stòbbernist
Henk van Rijen - 'stobbernist'
Cees Robben - 'stobbernist' CiT
(131) 'Dè ketoor isne groote stobbernist' stoef
zelfstandig naamwoord WBD
III.3. 1:305 'stoef' = bluf, ook 'gestoef' stoefe
werkwoord, zwak WBD
'stoefen' = opscheppen
Frans Verbunt - stoefe - opsnijden WBD
III.1.4:430 'stoefen' = de hemel in prijzen
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STOEFEN onov. ww - trots zijn op, pochen met, te pas en te onpas
eigen verdiensten ter sprake brengen
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOEFEN - hetz. als stoffen, zich roemen, bluffen, zwetsen, pochen,
snoeven; stoefen op en over. WNT
STOEFEN - stoffen, pochen, roemen stoep, stuupke
zelfstandig naamwoord stoep Ieder vèègt zen èège stuupke... (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Sneuw) De Wijs -- Gij gaot te ver, ge veegt oew stuupke nie schôn, mar oew hil straotje (23-10-1963)
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'Dat dankt me de stoep!' WBD
III.3. 1:405 'stoep' = idem stoepe
werkwoord, zwak
stoeper
Gerard van Leijborgh - Stoeper — weer een
typische Tilburgsche uitdrukking. Een stoeper was een wever, die
maar tijdelijk werkte; was er geen werk meer dan kon hij gaan, werd
op de „stoep" gezet. Werd aan een meisje gevraagd, heeft u vaste
verkeering, dan kreeg men wel eens ten antwoord: "ik heb maar een
"stoeper". (‘De laatste Tilburgse huiswever’, Nieuwe Tilburgsche
Courant, 22-11-1940) stòfbojem
zelfstandig naamwoord stofbodem WBD
stòfbójem (ll:1384) - stofbodem, bol v.e. pet stòffe
werkwoord, zwak stuiven,
stof maken, 'stòbbere' stòffe
- stòfte - gestòft
stòfke
zelfstandig naamwoord, verk staafje
verkleinwoord van 'staof', met vooaalkrimping stòkske
zelfstandig naamwoord, verk
Henk van Rijen - staakje verkleinwoord van 'staok' stökske
zelfstandig naamwoord,
verkleinwoord van 'stòk', met umlaut stokje
Dialectenquête 1876 - stukske (u = Fr. oeu.) ...'n aaw versleten menneke mee ’n stökske... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’Naor oome Teun’; NTC 24-2-1940) tok-tok-tok as van ’n stökske (Piet Heerkens; uit: De Kinkenduut, ‘Naachtegaol’, 1941) Cees Robben – Ons oma viel van d’r stökske (19860620) [viel flauw]
Mandos - Brabantse Spreekwoorden
(2003) - kletskoek op en stokske verkôope (Pierre van Beek -
Tilburgse Taalplastiek 1971) - onzin vertellen WBD
III.2.2:36 'stokje' =stok of twijg om te straffen stokt
persoonsvorm stookt 2e
+ 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'stooke', met vocaalkrimping Hoeufft:
'stokt' voor stookt - De o wordt niet uitgesproken, als in stok,
maar als in dof. stòkt
persoonsvorm staakt 2e + 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'staoke', met vocaalkrimping
stöllepere, stölpere
werkwoord, zwak struikelen
WBD III.1.2:10
'stulperen' = struikelen, ook 'stronkelen', 'strompelen' en 'klotteren' stölpere
- stölperde - gestölperd van D. 'stolpern' ? = struikelen, strompelen Cees Robben – Swels d’n ölleger spulde/ stölperdenie over den dölleper van de Kölleverse kerk.. (19651015) Cees Robben – Stöllepert nie vur-over... (19570622)
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STOLPEREN (stölpere) onov. ww - struikelen, zich onhandig en met
schokken voortbewegen (verwant met strompelen)
stölp
zelfstandig naamwoord stolp
WNT
STOLP - 1) kom of klok waarvan de opening naar onder is gekeerd 1 Meestal voor heiligenbeelden of katholieke huisvlijt Op de kaast stonde nog twee heilige ieder onder enne glaoze stölp. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007) Èn op de schaaw ston en bild van Sintantooniejes onder ene stölp. (Ed Schilders; Wè zeetie?; Website Brabants Dagblad Tilburg Plus; 2009
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'stulp' - stolp, glazen klok tot overdekking v. een of ander
beeld. WBD III.4. 1:67 stulpnisje' - tjiftjaf, fitis en fluiter (68)
WBD
(III.3.3:201) stölp, glasstölp, glaskoepel = stolp over een
heiligenbeeld 2 Om voedsel vers te houden, met name kaas WBD
(III.2.171) 'stolp', 'kaasstolp' 3. Figuurlijk
Cees Robben – Onze pa en ons moeder hebbe me
onder de stölp bewaord... [ik ben door mijn ouders beschermd
opgevoed] (19820507) stölpe
werkwoord, zwak als een stolp ergens overheen plaatsen Hij stölpte z'nen bolhoed op z'nen kop... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; Den Sik van Baozel; feuilleton in 8 afl. in de NTC 25-2-1939 – 18-4-1939) Cees Robben – En daor is gin maand over gestölpt of... (19860523) [en het is zeker dat...] WBD
III.1.2:7 'stolpen' = hotsen; ook: kwakken, hobbelen, hutselen,
hossen
- Ge
kunt ze onder êen maand stölpe (gezegd van nogal wat kleine
kinderen met gering leeftijdsverschil) MP.
R gezegde - Der zal gin maand oover gestölpt zèèn = dat zou me niets
verwonderen stölpe - stölpte - gestölpt WBD
III.1.2:12 'stulpen' = vooroverduikelen; ook: 'tuimelen', 'duikelen'
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zw.ww.tr. en intr. 'stulpen' - vis vangen met een hoge, bodemloze
mand stölperd
zelfstandig naamwoord
Pierre van Beek - paard dat de neiging heeft het hoofd naar de grond te buigen WBD
stölper - slecht paard, ook genoemd 'slèèchte kont' stòltje staaltje,
monster
zelfstandig naamwoord, verk WBD
'staoltje' (II:918) - staaltje, monster (van stof) WBD
III.3. 1:92 'staaltje', 'staal' = staal (monster) stom bijvoeglijk naamwoord, bijwoord stom;
dom
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - zo stom zèèn ast pèrd van O. L. Heer (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1974)
Frans Verbunt - stom ast aachterènd van en vèèrke WBD
III.1.4:33 'stom' = dom; 'stomkop', 'stommerik' = dommerik
WBD III.1.4:36
'stommerik' = ezelachtig persoon WBD
III.1.4:361 'stom werk' = nutteloze arbeid stompe werkwoord, zwak stompen Dirk Boutkan (1996) - (blz. 27) uit het cluster npt wordt de p steeds verzwegen: stomt, stomte, gestomt
ston, stin
persoonsvorm
Henk van Rijen - stond
verleden tijd
van 'staon' stòn
persoonsvorm staan
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - stòn te kwèèke (TT) in het krijt staan, schuld hebben
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 23) stòn (tegenwoordige tijd pluralis)
tegenwoordige tijd
meervoud (naast 'staon') stòndebêens,
-bins bijwoord stante
pede, op staande voet, onverwijld = staantepeej
Cees Robben - we hèbben irst stòndebêens gegeete; op stònde voet; Stòndebêens en botteramke/ want vur kooke is gin tèèd. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: ‘Vurjaors-trubbel‘)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - stó’ndənbe’ns,
bijw. ' staandebeens' - staande, in staande houding Biks
'stondebins' bw - staandebeens Haor
stòndebins - staandebeens stònder
zelfstandig naamwoord staander WBD
schoor v. d. putgalg (een v. d. schuinstaande paaltjes, drie of vier
in getal, die de putgalg aan de voet ondersteunen) (Hasselts!);
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 -
sto’ndər,
resp. sto’.n, zelfstandig naamwoord mannelijk 'staander' resp. 'staan' - 1) gladde zijkant
v.e. bikkel; 2) steigerpaal.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STAANDER zelfstandig naamwoord mannelijk - bij metsers: lange, rechtstaande paal, waar de
metsers op de hoogte der stelling, de veerhouten aan vastbinden om
er de maashouten op te leggen. stòndewèg bijwoord staand
stònplòts stôof werkwoord, persoonsvorm stoof
verleden tijd
van stèùve stook
zelfstandig naamwoord brandstof We
han bekaant gin stook mir. - Koom ik stook te kort, wel dan kap ik m’n liddekaant kepot en dè stook ik op en dan slaop ik vort in ’n glaskiest. (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOOK zelfstandig naamwoord mannelijk -al wat dient om in den heerd of in de stoof te
branden, zooals kolen, hout, turf; Fr. chauffage WNT
STOKEN: afleiding: STOOK - 1) brandstof, in Antwerpen ("veur
stook zorgen tegen de' winter"); 2) in 'een stook hout' - zoo véél
hout als men in één keer opstookt, in Noord-Holland stôok
verleden tijd
van 'steeke'
Henk van Rijen - stak
stooke
werkwoord, zwak stoken
Henk van Rijen - 'Stooke teege de klèppe van de hèl omhôog' - zo hard stoken dat
de kachel roodgloeiend staat.
Dirk Boutkan (1996) - 'stôokolie' B
stooke - stokte - gestokt —
ook in tegenwoordige tijd vocaalkrimping: gij/hij stokt; M imp.: stok stookollie stookolie
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 33) stookollie (geen klinkerverkorting) stôol werkwoord, persoonsvorm
stal
verleden tijd
van steele stôom
zelfstandig naamwoord stoom WBD
'stoomtoffEl' (II:1390) - stoomtafel (in pettenindustrie) stôome
werkwoord, zwak dampen,
stomen WBD
(III.2.1:217) 'stomen' = dampen stôomtòffel
zelfstandig naamwoord stoomtafel WBD
'stoomtòffəl' (II:1390) - stoomtafel (in pettenindustrie) stôop
zelfstandig naamwoord vat
voor vloeistof stoore
werkwoord, zwak storen
Dialectenquête 1876 - steure - storen WBD
III.4.4.311 'stoornis' = idem B
stoore - stoorde - gestoord — vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij
stort stôot werkwoord, persoonsvorm roemde
verleden tijd
van stèùte; ook stotte stôot
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - stoet, schare, veelheid
Henk van Rijen - 'Daor hòn ze tòch un stôot jong' - Daar hadden ze toch veel
kinderen. WBD
(II:2774) 'stôôt' - stootring WBD
III.4.4:256 'stoot' = menigte, troep WNT
STOOT (I) - 14) tamelijk groote hoeveelheid stôote
werkwoord, zwak stoten 1965 - Hoogendoorn - uitdrukking - 'Een kalf kan tegen een koe niet stoten'.
Brief van A.C. Hoogendoorn aan Pierre van Beek - 1965 - Bron: Archief erven Pierre van Beek WBD
stoten, met de horens (gezegd van een bok) WBD
glaansstôote - glanzen van leer aan de nerfkant, ook 'glaanze'
genoemd (II 663) stôote
- stotte - gestôote vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij stot Dirk Boutkan (1996) - (blz. 37) stôote - gij/hij stot
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOOTEN - de gevulde glazen klinken; ook: tikken stôotkèèr, stotskèèr
zelfstandig naamwoord
stootkar, handkar
Nieuwe Tilburgsche Courant 5-2-1893
Frans Verbunt - stótskèèr - handkar WBD
'stòrtkéér' - stortkar (II:2783) WBD
III.3. 1:390 'stootkar' = "voertuig Biks
'stòtkèèr' zelfstandig naamwoord - stootkar, handkar
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - STOOTWAGEN, een soort van straatwagen, in onderscheiding van dezelke
welke, even als de kruiwagens, tusschen eene berrie worden
voortgestuwd, daar deze van achteren d. m. v. eene dwarslat worden
voortgedreven.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOOTWAGEN zelfstandig naamwoord mannelijk - handwagen met twee wielen, dien men voorstoot of
terkt. STORTKAR zelfstandig naamwoord v. -zie: kapkar en stulpkar stôotraand
zelfstandig naamwoord stootband,
band ter versterking v.e. onderzoom WBD
stôotraand (II:1087) - stootrand, stootband stöpke
zelfstandig naamwoord, verk stopje
Dialectenquête 1876 - 'n kurreke stupke (u = ö)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - hij is nèt et stöpke van den duuvel zen oliekröske (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971) -
gezegd van een klein, nietig mannetje
verkleinwoord van 'stòp', met umlaut stòpnòld
zelfstandig naamwoord stopnaald,
grote naald om (kousen) te stoppen
K. de Beer - Tilburgs Bijnamenboek (2000) - de stòpnòld = F. Mutsaerts (blz. 57) WBD
III.1.1:21 'getailleerde stopnaald' = slank, tenger
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOPNAALD, zelfstandig naamwoord v. - fig. een mensch die lang en dun is. stòppe
werkwoord, zwak stoppen stòppe
- stòpte - gestòpt
WBD
goed gestopte koej - harmonisch van bouw, ook genoemds 'vierkaante'
'goej behänge', 'schôon behange', 'gelèjnde', goej gesloowte koej
'.
stòpperke
zelfstandig naamwoord, verk
Henk van Rijen - een laatste aardappel na de maatijd, die men zo uit de pan eet störm
zelfstandig naamwoord storm WBD 'stòrmbant' (ll:1384) - stormband (bandje rondom uniformpet) WBD 'stòrmkóórt' (II:1391) - stormkoord (sierkoord om een pet)
WBD III.4 :4:105
'stormen' = waaien Dirk Boutkan (1996) - (blz. 22) störm
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord en bijw. 'sturm' - storm 1) geweldige hoeveelheid 'ene sturm
van volk'; 2) als bijw. v. intensiteit betekent het: geweldig,
kolossaal.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STÖRM zelfstandig naamwoord mannelijk stòssie zelfstandig naamwoord statie; met name een statie in de kruisweg De vurrige week waren 't de duivenmelkers, die íédere Zondag bij de aachtste stossie ston te hangen en hil de vloer vol bruine klodders spiersen; (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 5; 7 en 14-11-1929)
stot
persoonsvorm stoot
Cees Robben - ge stót meej oew kónt alles óm wègge meej oew haande hèt rèèchtgezèt
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 37) 'stot' 2/3 p. sing. van 'stôote'
tegenwoordige tijd
2e + 3e pers. enk. van 'stôote' stöt
persoonsvorm roemt,
gaat prat op Hij
stöt meer dan et lije kan. - Hij pocht meer dan verantwoord is.
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 57) 'stöt' 2/3 p. sing. van 'stèùte' 2e
+ 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'stèùte', met vocaalkrimping stötje
zelfstandig naamwoord, verk WBD
III.1.1:131 'stuitje', 'stuit = stuitbeen; ook 'staartschroef stotte persoonsvorm stiet,
stootte
Dirk Boutkan (1996) - (bl'z. 40) stottegij 'stoot je, stootte je 'haplologie uit
stottedegij
verleden tijd
van stôote stötte
persoonsvorm roemde
verleden tijd
van stèùte; ook stôot straand
zelfstandig naamwoord strand straant, astraant
bijvoeglijk naamwoord vrijpostig,
astrant
astrant; brutaal, vrijpostig; uit Vlaamse
‘astrant’, mogelijk van Franse ‘assurant’, maar in het Frans niet in
deze betekenissen gebruikt
gezegde - Ene straante meens kómt de halve wèèreld toe. - Een brutale mens
heeft de halve wereld.
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - straant: ''n strant vrammes'
gezegde - Pierre van Beek - Zo astraant as et houtje van de galg. (Tilburgse
Taalplastiek 136) WBD
III.3.1:221 'strant', 'astrant, brutaal' = vrijpostig
WBD III.3.1:225
'strant', 'lomp, onbeleefd' = onbeleefd
WBD III.3.1:226
'strant', 'ontstrant, frank, onbesnut' = brutaal WBD
III.1.4:130 astrant' = moedig
Stadsnieuws - Hij ston mèn meej en straant bakkes öt te laage. (280606) Biks
strant bn - vrijpostig
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- ASTRANT bn, zelfverzekerd, brutaal
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - strant, bnw. en bijw. 'strant' - astrant, vrijpostig
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - ASTRANT en ASSURANT - frank, onbeschaamd, vrijpostig, stout
indringend S.G.
blz. 86, 111, 113, 210, 293, 325, 329, 335, 338 (aant. Witters) Hees
astrant (1:39) Bosch
strant - brutaal
strak bijwoord, bijvoeglijk naamwoord straks
(van STRAK met adverbiale s)
Henk van Rijen - strak(ke) Wòcht
mar tòe straks,
Cees Robben - strak maok ik dieje lòsse zêûm van oewe jas wèl; ...strak zèèdet ammol meej mèn êens... (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Wès wèèn tòch fèèn)
Henk van Rijen - 'A-me naa strakke wè aanders krèège, is-t vurmekaare' Gaotie ons strak de oore waase... (Henriëtte Vunderink, Kaajgaaf, uit: Tis de moejte wèrd; 2011) B
strak - straks WBD
III.1.4:303 'strak' = streng WBD
III.4.4:8 'strak' = onbewolkt; 'strakke lucht' = bestendig weer Bosch
strakke - straks
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRAK bw. - straks, later, aanstonds
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - strak, bijw. 'strak' - straks
J. H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen(1836) - STRAK of STRAKS, voor 'bijna'. B.v. 'ik was het strak vergeten', dat
is 'haast' gelijk men ook wel elders zegt.
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STRAK bw-straks; verwijst naar een niet zeer nabije toekomst of naar
een niet lang vervlogen verleden; in het laatste geval soms
versterkt met 'toe' of 'toen' en dikwijls in de vorm 'strakke': toe
strakke - daar straks. straol, stròltje
zelfstandig naamwoord straal WBD
straol - straal, eeltachtige verhoging in de vorm van een pijlpunt
midden door de platte onderkant v. d. paardehoef straole
werkwoord, zwak stralen straole
- stròlde - gestròld ook
in tegenwoordige tijd vocaalkrimping: gij/hij stròlt straot
zelfstandig naamwoord straat òp
straot, bij òns in de straot, assie mar van de straot is De Wijs -- (Gehoord van de ene Moeder tegen de andere:) 9 dochters en goed getrouwd, geen één die van de straot af moest (17-10-1972)
- uitdrukking: van de straot af raoke: in het
huwelijk treden, een man of vrouw vinden WTT - Daarentegen 'van de straot af moete': omdat een vrouw zwanger is maarnog niet gehuwd.
gezegde - Henk van Rijen - de kaaj èn de straot hèbbe nie zoveul geleejen as hij.
Henk van Rijen - 'Ge zèèt ur meej van de straot' - Je hebt er een bezigheid mee. straotboelie
zelfstandig naamwoord LvG
uitgaanstype straotfòks
zelfstandig naamwoord foxtrot
straotkaaje
straotlantèères
straotmus straotstêene zelfstandig naamwoord meervoud De Wijs -- ik hè mir kèkkers dan kôôpers, ik kan’t aon de straotsteene nog nie kwèt (17-08-1964) straotveeger
zelfstandig naamwoord (overheidsdienaar)
die de straat veegt
Straatvegers- 19e eeuw
strèèd
zelfstandig naamwoord strijd
Henk van Rijen - 'Hè heej zunne strèèt gestreeje' - Hij heeft zijn strijd
gestreden. streej werkwoordsvorm streed,
vocht, bekvechtte
verleden tijd
van 'strije' strêek werkwoordsvorm streek
verleden tijd
van strèèke strèèke
werkwoord, sterk strijken Dirk Boutkan (1996) - strèèke - strêek - gestreeke B strèèke - strêek - gestreeke — vocaalkrimping in tegenwoordige tijd: gij/hij strèkt Et strèèke van men boezzeroene... (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: ‘Moederdag‘) WBD brood netten (bevochtigen v. d. bovenzijde van deegbrood)
R.J. 'den
bekker zeej: 'ik laot me strèken'' WBD
strèèke (II:1056) - strijken WBD
III.1.2:76 'strijken' = wrijven; ook: 'ruisen, frotten' strèèkèèzer
zelfstandig naamwoord strijkijzer; grote voeten Cees Robben – [man op rand van ziekenhuisbed:] Ik wil die kaauw strèèkèèzers nie in m’n bed hebbe... (19850621) N. Daamen - Handschrift 1916 -- "die hêe 'n poar strijkijzers (groote voeten)" Efkes naoderhaand vloge z’n schoen van z’n strèkijzers aaf en gonk ie aon ’t paase... (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) WBD
(III.2.1:345) strèèkèèzer strèèker
zelfstandig naamwoord WBD
strijker (paard dat zijn enkels kwetst door ze onder het lopen tegen
elkaar te schoppen)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRIJKER zelfstandig naamwoord mannelijk - vioolboog; Wetplankje voor zeisen en pikken. strèèkgaore
zelfstandig naamwoord strijkgaren WBD
strèèkgaore (of strèjkgaore?) (II:921) - bep. soort wollen garen
ook 'strèèk' of'strèjk'(?) genoemd strèèklap
zelfstandig naamwoord WBD
strijklap: het stukje leer waarmee men de pek over een draad strijkt
(II:700)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRIJKLAP zelfstandig naamwoord mannelijk - Bij blokm.: leeren lap om de messen op te
strijken strèèkplank
zelfstandig naamwoord strijkplank
Dirk Boutkan (1996) - geen klinkerverkorting: strèèkplank (blz. 33) streen
zelfstandig naamwoord streng,
gewonden en veelal ineengedraaide bundel garen WBD
streejn (II:990) - streng; ook: 'strèng' WBD
streejn (II:993) - streen, twist (bundel kettingdraden) WBD
III.2.1:376 'streen' = streng garen Bosch
streen - streng garen; iem. die niet recht door zee is; kwezel WNT
STREEN (II) (t. w. garen): Thans alleen in het Zuiden. Wsch. was de
oorspr. bet. 'streep, smalle strook, lijn'.
A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - streen - streng staren, haarsliert, riem, koord strêep, stripke
zelfstandig naamwoord streep WBD
strêep (II:917) - streep (als dessin), ook 'streejp'
Dirk Boutkan (1996) - meervoud streepe; Naast sing. 'streep' ook 'strêep' (blz. 32, 36)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STREEP zelfstandig naamwoord v., Fr. ligne, zie wdbb.; smalle strook grond;
haarscheiding strèève werkwoord, zwak [?] WBD
III.4.4:305 'strijven' = neervlijen, neerleggen strèksel
zelfstandig naamwoord strijksel WBD
netvloeistof (dienend om de bovenzijde v. h. deegbrood te
bevochtigen) strèkt persoonsvorm
Henk van Rijen - strijkt Derde persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van strèèke: hij strèkt strengeghèd
zelfstandig naamwoord (ge)strengheid
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRENGIGHEID zelfstandig naamwoord v. - strengheid WNT
STRENGHEID - daarnaast, vooral vroeger STRENGIGHEID
Schilderij - Jan van Bijlert -17de eeuw
zelfstandig naamwoord WNT lemma struif - Etymologie onbekend
1. pannekoek,
pannenkoekenbeslag
... plat as 'ne struif of dik en rond glek 'n stertjes-knol (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit 't klokhuis van Brabant 3; 23-10-1929) Pierre van Beek - spèkstrèùf - spekpannekoek Informant Ad Vinken - aajerstrèùf WBD
III.2.3:150 'struif', 'eierstruif' = eierkoek WBD
III.2.3:224 'struif' = pannenkoek; 226 'spekstruif' = spekpannenkoek
WBD III.2.3:227
'kersenstruif' = kersenpannenkoek;
WBD III.2.3:227
'struifje' = flensje
Stadsnieuws - We eete taovend spèkstrèùf meej stroop (130607)
WNT
STRUIF - 1) eiergebak, omelet; 2) in Antw.: zeer dikke pannekoek
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRUIF zelfstandig naamwoord v. -zeer dikke pannekoek van bloem gebakken. 2. achterwerk
Pierre van Beek - figuurlijk: achterwerk WBD III.1.1. lemma achterwerk - struif, uitsluitend opgetekend voor Tilburg 3. gezegde - mogelijk in verband met 2
Pierre van Beek - Hij heeter zene strèùf tòch mar lèkker ingedraajd. - Die
jongeman heeft zich op een gunstig adres een meisje verworven.
(Tilburgse Taalplastiek 154) Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - der zene strèùf indraaje (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1972) - een goede plaats veroveren; soms in het bijzonder m.b.t. een vrijer WTT 2013 - Denk aan modern Nederlands: ergens zijn kont indraaien 4. Inspanning C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STRUIF (strö:f) m - 1) pannekoek; 2) inspanning, in de uitdr. '’t kost veul strö:f - het kost kruim. 5. Sul
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - strö.f, zelfstandig naamwoord vr. 'struif' - 1) pannekoek; 2) sul, hannes (uitsl. v.
mannen)
Schilderij van de Tilburgse schilder Adriaan de Lelie - Vrouw bakt pannenkoeken. ► Zie het dossier Struif met afbeeldingen
strèùk, strökske
zelfstandig naamwoord struik strèùke
- struikgewas, 'strèùkgewaas' De Wijs -- (’n laat getrouwde juffrouw is ondanks alles (of dankzij) in verwachting geraakt) “Jè, jè, nen auwen struik wil nog wel groeien, asser wè sap aon zunnen wortel komt!” (15-06-1963)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - as ge òn nen aawe strèùk waoter giet, gaotie nòg wèl es bloeje
(Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1969) - gezegd v.e. vrijgezel die op latere leeftijd trouwt WBD
I:1475 aardappelstruik: 'bos', (Hasselt) strèùk
Dirk Boutkan (1996) - geen klinkerverkorting in: strèùkgewaas WBD
III.4.5:58 strèùk - boomstronk; ook genoemd; post, knuist,
gateind, konteind
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRUIK zelfstandig naamwoord mannelijk zie wdbb.; op struik verkoopen - graan verkoopen, ter
wijl het nog te wassen staat. STRUIKEN zijn uitgegroeide wortels en
ondereinden van denneboomen. strèùkgewaas
zelfstandig naamwoord struikgewas
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 33) strèùkgewaas (geen klinkerverkorting) strèùne WBD
III.1.2:124 'struinen' = verdacht rondlopen; ook: 'sluipen'
'gluipen' strèùne
- strönde - geströnd strêûp zelfstandig naamwoord 1. schare, groot aantal, vooral van kinderen
- en
strêûp kènder - Zen wuw blêef zitte meej en strèùp klèèn kènder streup kender, (Piet Heerkens; uit: D’n örgel, ‘aaw Tilburg’, 1938)
...'ne streup blaogen aachter 'm aon.
(Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’De nuuwe dokter’;
feuilleton in 4 afl. in NTC 27-1-1940 – 17-2-1940) De Wijs -- Ons vrouw gao mee de hille streup naor d’n dierentuin, mar ze veinen de lachspiegels ’t leukste (09-07-1967)
Cees Robben – ’t Is unne streup... ’n heele
klocht... (19580531) Zèède meej hil de streup op pad/ dan is er in de kortste keere/ oe knip wir pannekoeke-plat. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: ‘Kèrmes haawe ‘) Meej hil de strèup irst in de rups/ dan ôn de goktènt speule./ Ammol ene raoze kèrmes-steel/ hup, in de mallemeule. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Kèrmes) Ene vadder meej ene kènderstreup/ die veul lewaai meebròchte/ zaat en ketier, smaachtend van dòrst,/ op zen pilske te wòchte. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: As de zon schènt...) ...mar tòch ging saoves hil de strêûp/ wir kèèke nòr et daànse. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Vruuger...veul muuger) Piet van Beers – ‘Òn de pil’: Vruuger han de miste meense/ kènder...enen hêele streup. (Spoeje doemmeniemer; 2009) Ik hè geheurd dègge meej un streup jong zit te haawe, diege nie te baos kunt… (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007) ’t Schonst vèèn ik: ‘Ze kosse nie bè mekaor gekweeke krèège’. Dè zeeje ze vruuger as ’n vraauw d’r kènder nòr binne riep. Dè viel dikkels nie meej, want toen han veul vraauwe nòg enen hêele strêûp jong. En kwèkt die ammel mar ’s bij mekaare. Dè moes toen nòg, zonne strêûp. Van de pestoor. (Ed Schilders; Wè zeetie?; website Brabants Dagblad Tilburg Plus 2009)
GD94 meej hil dieje strêûp kènder
Frans Verbunt - 'strêûp jong' - kinderschaar
A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - streup - troep, gezegd van kinderen (Tilb., Hilv.); naglijder op
basis van verwantschap met stroopen Haor
KROOI - grote hoeveelheid; veel kinderen. 2. veel, een grote hoeveelheid van het vervolgens genoemde of bedoelde woord Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - wènne strêûp gèld! Ast meej Pinkstere goei weer is,/ Ha ons Sjaan al lang gezeej,/ Maok ik ene keer fonduu klaor/ ge brengt hil de streup mar mee. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Vrèmd eete)
Mar et schonste van Karneval vèèn ik den opstoet. Meej al die
hôogkèère, èn die strêûpe. (Ed Schilders; Wè zeetie?; Website
Brabants Dagblad Tilburg Plus; 2009)
A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - streup (blz. 182), evenals 'klocht' Biks
'strèup' zelfstandig naamwoord - groot aantal
strêûpe werkwoord, zwak stropen WBD
(III.5.2:59.) 'stropen', 'rondstropen' of 'deugnieten' = schoepen strêûpe
- strupte - gestrupt, met vocaalkrimping - In tegenwoordige tijd
vocaalkrimping: gij/hij strupt B
noteert 'streupe' zonder naglijder Piet van Beers – ‘Ötverkôop’: Ze strupt dan (saome meej der zuster)/ in de stad...de winkels aaf. (Spoeje doemmeniemer; 2009) strêûper
zelfstandig naamwoord stroper
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'streuper' strèùs
bijvoeglijk naamwoord kloek
of zwaargebouwd R.J.
'die smid hah 'n struise knappe vrouw' WBD
III.1.1:15 'struis' = zwaar van lichaamsbouw; ook: 'stug' of 'stuup' WBD
III.1.1:16 'struis' = grofgebouwd WBD
III.1.4:139 'struis' = krachtig
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - bnw. 'strous' struis: 'ene strouse jonge, resp. kaerel. ' Hft.
Hoeufft: 'struisch', voor zwaar, sterk, kloek, zoo van bezielde als onbezielde
wezens. Z.a.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRUIS(CH) - kloek, gespierd, sterkgebouwd, Fr. robuste; kloek,
onbewogen, niet ontroerd. WNT
STRUISCH - 1) kloek, zwaargebouwd; 2) flink, niet toegevende aan
zijn aandoeningen strije
werkwoord, sterk strijden,
vechten, bekvechten Pierre van Beek - kibbelen
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'strijen' Dialectenquête
1876 - strije WBD
III.3. 1:256 'strijden', 'afstrijden, bekvechten, muilvechten,
smoelvechten, ruzie maken, haarenkelen' = bekvechten 3
strije - streej - gestreeje
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STRIJDEN (strééje) onov. ww - alleen gezegd v. woordenstrijd,
kibbelen.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRIJ(D)EN - kijven, twisten, krakeelen Bosch
strije - kibbelen, redetwisten strikske
zelfstandig naamwoord, verk strikje WBD
strikske (II:386) - strikje (aan de achterkant v.e. pet)
Frans Verbunt - et strikske zit òn de vurkaant (gezegd als er geen borsten te
ontwaren zijn) stripke
zelfstandig naamwoord, verk streepje R.J.
'daor hah ze wel 'n
stripke veur' Cees Robben – Nog gin stripke wèèzer’ (19830916) WBD
III.4.4:287 'streepje' = millimeter
Dirk Boutkan (1996) - (blz. 32) stripke —
verkleinwoord van 'strêep', met vocaalkrimping
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STREĚPKENSGOED zelfstandig naamwoord o – gestreepte stof strissele werkwoord, zwak urineren WBD III.1.1. lemma urineren - Udenhout
stroebele
werkwoord, zwak PM
verzamelen R.J.
(tot de wind:) 'Stroebel mar blaojer van de bôome' PM
kaajscheute stroebele —
stroebele - stroebelde - gestroebeld -
Verwant met 'strobbelen'? (zie WNT)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STROEBEL, STRUBBEL zelfstandig naamwoord mannelijk , STRUBBELING,
STROEBELING v, zonder mv. oploop, gedrang, gewoel,
geharrewar, Fr. tymulte, bagarre, foule strökske
zelfstandig naamwoord, verk struikje
verkleinwoord van 'strèùk', met vocaalkrimping stròlt, stròlde
persoonsvorm straalt,
straalde R.J.
'hoe schòon jouw zieltje strolt'
tegenwoordige tijd
sing., resp. verleden tijd van 'straole', met vocaalkrimping stròltje
zelfstandig naamwoord, verk straaltje
verkleinwoord van 'straol', met vocaalkrimping strommelèèchteg bijwoord WBD
moeilijk (lopen) gezegd van koeien? ook 'krom staon' genoemd stronk
zelfstandig naamwoord WBD
III.4.3:105 stronk - dennenwortel; ook genoemd: pin, stomp, pöst WBD
III.4. 3:53 stronk - ondereinde v.e. stam; ook genoemd: voet, kontènd,
gatènd stronkele
werkwoord, zwak WBD
III. l. 2:10 'stronkelen' = struikelen, ook: strompelen, stuiperen stront
zelfstandig naamwoord stront,
ook soortnaam: ene stront
Informant Toine Raaijmakers -
Van een zuurpruim:
Informant Toine Raaijmakers -
Als reactie op de schertsende opmerking bij voorrang: 'Et vèùl gao
vur den bissem': De strónt kómt aachter et vèèreke. MP
gezegde - Die kan niks as van brôod strónt maoke. MP
gezegde - En pèèrd èn enen hónd, die hinkt van ene strónt. In
de strónt ruure - onprettige zaken oprakelen R.J.
dije strónt, zónne strónt (soortnaam)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - hij lèkt óp strónt nòch luure (D'16) - hij lijkt op stront noch
luiers.
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - et pinneke van zen hart hangt in de strónt (D'16) - antwoord op de
vraag 'Waarom is hij zo klein?'
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRONT zelfstandig naamwoord m, niet v.
Frans Verbunt - zeuve kleure strónt schèète - erg bang zijn Biks
'strònt' zelfstandig naamwoord - stront WBD
III.4. 1:54 'vogeltjesstront' - vogelmest WBD III.1.1. lemma uitwerpselen – frequent Tilburg WBD III.1.1. lemma Een wind laten – Tilburg – stront stinke - [als enige plaats van opgave] WBD
III.2.2:34 'verwende stront' = verwend kind strontbist zelfstandig naamwoord
WBD III 4,2:175 lemma Mestkever - Mestkever is
de algemene naam voor een familie van kevers die van mest leven; de
bekendste twee soorten zijn de grote zwarte mestkever (Geotrupes
stercorarius, ongeveer 2 cm) die vooral op de hei voorkomt en z'n
nest volpropt met mest en de kleine veldmestkever (Aphodius
fimetarius, 5-8 mm), een klein algemeen voorkomend kevertje met een
oranjebruin schild en een zwart borststukje dat leeft op en van
halfdroge paarden- en koeienmest. stronthommel
Geotrupes stercorarius
zelfstandig naamwoord
Henk van Rijen - traagpersoon
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - zó vlug as en stróntbij zónder vleugels ( '72) - ironisch voor:
langzaam
WBD III 4,2:175 lemma Mestkever - Mestkever is
de algemene naam voor een familie van kevers die van mest leven; de
bekendste twee soorten zijn de grote zwarte mestkever (Geotrupes
stercorarius, ongeveer 2 cm) die vooral op de hei voorkomt en z'n
nest volpropt met mest en de kleine veldmestkever (Aphodius
fimetarius, 5-8 mm), een klein algemeen voorkomend kevertje met een
oranjebruin schild en een zwart borststukje dat leeft op en van
halfdroge paarden- en koeienmest. strontjong
zelfstandig naamwoord strontjongen(s),
kwajongen(s) WBD
III.2.2:34 'verwend strontjong' = verwend kind
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRONTJONGEN zelfstandig naamwoord mannelijk - smaadnaam tot eenen knaap strontkèèr
zelfstandig naamwoord strontkar,
gierkar WBD
(Hasselt) gierkar
gezegde - Dur en stróntkèèr wòrde et irst ooverreeje Straotjongens hebben de aachterklep van zon strontkèèr nog ens los getrokken. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden
(2003) - hier gao de stróntkèèr vurop (Pierre van Beek - Tilburgse
Taalplastiek 1970) - gezegd als iemand zich
in een gesprek voortdurend op de voorgrond dringt.
Henk van Rijen - 'Ge wòrt mistal nie dur un rèèjtöög ooverreeje, mar wèl dur un
strontkèèr Je wordt meestal niet door een meerdere beledigd, wel
door een mindere.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - stróntka.r, zelfstandig naamwoord vr. 'strontkar', kar (waarop een ton) waarmee
faecaliën naar de akker worden gebracht; fig.: nietswaardige kerel.
Biks
'strontkèèr' zelfstandig naamwoord - strontkar strontkeever zelfstandig naamwoord strontkever WBD III 4,2:175 lemma Mestkever - Mestkever is de algemene naam voor een familie van kevers die van mest leven; de bekendste twee soorten zijn de grote zwarte mestkever (Geotrupes stercorarius, ongeveer 2 cm) die vooral op de hei voorkomt en z'n nest volpropt met mest
Geotrupes stercorarius
en de kleine veldmestkever (Aphodius
fimetarius, 5-8 mm), een klein algemeen voorkomend kevertje met een
oranjebruin schild en een zwart borststukje dat leeft op en van
halfdroge paarden- en koeienmest. strontmulder zelfstandig naamwoord strontkever
zie verder 'strontkeever' stróntpikker
Ill.
Naumann - galerida
cristata straatmus
die paardepoep pikt
Frans Verbunt - leeuwerik
Henk van Rijen - kuifleeuwerik (Galerida cristata); witte kwikstaart (Motacilla alba) WBD
III.4. 1:164 strontpikker - leeuwerik 169
strontpikker - kwikstaart Biks
'stròntpikker' - zelfstandig naamwoord - leeuwerik strontschèpper
zelfstandig naamwoord WBD
gierschep, gieremmer, ook 'gierschèpper' genoemd strontwaoge zelfstandig naamwoord strontwagen = strontkar (zie boven) De strontwaoge zaagde ok nog mar amper, veul meense han waoterspuuling op de plee en waren op et riool aongesloote. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)
strontzat
bijvoeglijk naamwoord stomdronken WBD
III.2.3:257 'strontzat' = dronken, ook 'teut'
Schilderij: Jan de Bray - 17de eeuw strôoj
zelfstandig naamwoord stro
Dialectenquête 1876 - hooi en strooi Van Beek - Iemand, die zijn vriend precies verkeerd ergens mee helpt, helpt hem "van bed op strooi". (Nwe. Tilb. Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - iemand van bèd óp strôoj hèlpe - van de wal in de sloot
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - al stókter nen bós strôoj ónder, dan wòrdtie nòg nie vlug (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1965) - gezegd van iemand die onverstoorbaar en langzaam blijft
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - nòg gin strooj kunne bèète ('77) - arm zijn
Henk van Rijen - strôojhuuj ziede hòst nôot nie mir
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - stroʼi, zelfstandig naamwoord o, 'strooi' - stro WNT
STROO, strooi strôoje
bijvoeglijk naamwoord strooien WBD
kalk strôoje - kalk strooien, kalken van lijmvlees (II 610) strôoje
- strôojde - gestrôojd strôojzak
zelfstandig naamwoord met
stro gevulde zak, o.a. dienend als matras
Cees Robben - ik slaop er beeter as óp den stroojzak WBD
(III.2.1:100) strooizak = stromatras strôok
zelfstandig naamwoord smal
stuk van iets strôom
zelfstandig naamwoord stroom,
ook elektrische de
strôom is ötgevalle; we zitte zonder stroom
Henk van Rijen - bliksem in ne kaolen bôom gift hil et jaor strôom onweer vroeg in
het jaar belooft veel regen Biks
stròòm zelfstandig naamwoord - stroom strôome
werkwoord, zwak stromen
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 't volk stromde... —
strôome - strómde - gestrómd —
ook in tegenwoordige tijd vocaalkrimping: gij/hij strómt stroopkòffie
Henk van Rijen - koffiestroop, Buisman Biks
stroopkoffie zelfstandig naamwoord - peekoffie WNT
onbekend
Van Dale KOFFIESTROOP - stroop van melasse met aardappelmeel die men in de
koffie doet als smaakverbeteringsmiddel, ook als surrogaat;
synoniem: gebrande stroop stroopkwast
zelfstandig naamwoord stroopkwast
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - aaltij mee de stroopkwast róndlôope (JM'50) - steeds vleien en
paaien WNT
STROOPKWAST - in de fig. zegsw.: iemand met de stroopkwast achterna
loopen - hem alstware stroop om den mond willen smeren, hen vleien. strooplèkker
zelfstandig naamwoord flemer,
strooplikker
stroopmò zelfstandig naamwoord stroopmop Zède getrouwd dan wordt dè netuurlijk 'n moeilijker geval mar d'r is toch ôk wel 'n mouw on te paassen. Ge brengt [van de kermis] vur oe vernomste helft van oe trouwbuukske bij zo'n gelegenheid 'nen buil stroopmoppen of 'n paor kwatta's mee; dè is 'n veul beter remedie tegen onweer as 'nen bliksemafleijer: de bui drijft over zonder dè-ge't rommelen heurt! (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 4; 2-11-1929)
stroopsòldòtje
zelfstandig naamwoord, verk stuk
snoepgoed van gestolde stroop
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "stroopsoldotje of koekientjes opgerold papiertje (schuin),
gevuld met gesmolten stroop"
Henk van Rijen - 'stroopseldòtje' Wij moese aatij irst de [Hasseltse] kepèl in èn ’n rôozehuuke bidde vurdèmme vur êen of twee cènte snuupkes mochte kôope. En ik moet zègge, dan smòkte-n-et ok beeter. Et joodevèt, de stroopseldòtjes, de dròpveeters, ’t zuuthout, tôoverbòlle. (Ed Schilders; Wè zeetie?; website Brabants Dagblad Tilburg Plus 2009) WBD
III.2.3:249 'stroop-hoorntje' = stroopsoldaatje; ook
'stroopsoldaatje' strooptiet
zelfstandig naamwoord R
flauw iemand strooptietereg
= flauw Pierre van Beek - het vriendje van een hogergeplaatste
Stadsnieuws - 'strooptiet' scheldnaam voor vriendje v. d. meester (100506) Cees
Robben - verrèkte
strooptiet!
Henk van Rijen - verklikker
Frans Verbunt - strooptietje - puntzakje met ingedikte stroop Biks
strooptuut zelfstandig naamwoord - strooplikker, vleier ströpke
zelfstandig naamwoord, verk
Henk van Rijen - stropje, verlies Cees Robben – Lillek ströpke (19601007) [koosnaam?] stroot WBD
III.1. :112 'stroot' = strot WNT
XVI:206 STROOT, naast strot, thans gewestelijk nog in gebruik. stròppe
werkwoord, zwak
Henk van Rijen - stroeven
Henk van Rijen - 'Mun hèmsmaaw stròpt èlleke keer a-k munne frak òntrèk' - De
mouw van mijn hemd stroeft telkens als ik mijn jas aantrek WBD
III.1.4:342 'strop' = nadeel WBD
III.2.3:23 'stroppen' = in de slokdarm blijven steken van voedsel
zelfstandig naamwoord strooisel Cees Robben – ’t Is sunt van de strôssel (19570601) Dorrus Misters - Behalve voedsel was er ook nodig strooisel (strouwsel), want die beestjes [varkens] moesten mest maken voor de tuin en het te pachten aardappelland. Dit strooisel moest gehaald worden uit de dennenbossen en schaarhoutwallen. Sommigen deden dat ongevraagd, maar dan stelden zij zich bloot aan een bekeuring door de veldwachter. De verstandigen vroegen daarom aan een bekende eigenaar van bos of wal een bewijs, waarbij hun verlof gegeven werd de afgevallen dennennaalden en het mos of de dode bladeren uit de wal te mogen verzamelen en naar huis te voeren. Tegen de avond zag men dan ook dikwerf moeders met volgeladen zakken op kruiwagens huiswaarts keren, geholpen door oudere kinderen of door vader, die voor een tijdje zijn getouw stil liet staan. (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Onze Tilburgse folklore, afl. 6 ‘Paaseieren, namen en verdwenen gebruiken’; NTC 29-3-1951) Dorrus Misters - het strouwsel (dit lijkt ons een samentrekking van strooisel en rouwsel, datgene wat in de dennenbossen en bij het schaarhout op de grond gevonden werd, spellen (dennennaalden), mos, varens, bladeren enz.) (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Onze Tilburgse folklore, afl. 6 ‘Hygiëne” in vroeger dagen’; NTC 28-4-1951) Pierre van Beek - Daar [op het politiebureau] verschenen regelmatig zulke typen als Jaona Verschuren, die voor negen cent een grote zak dennennaalden aan huis bezorgde, welke eerlijk in de bossen gevuld was. "Jaona's stuultje" was een vergroeide boomstam in 't bos van de familie Houben, waar zij uitrustte van 't naalden rapen en haar pijpke smoorde. (uit: Nieuwe Tilburgse Courant - 18 maart 1955: Tilburg als dorp: Verdwenen namen en typen)
Henk van Rijen - 'strossel' WBD
èlzestròssel - elzestrooisel (strooisel voor de koestal,
hoofdzakelijk bestaande uit afgevallen elzebladeren)
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - tis nen strosselhôop (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1968)-het is een hoop strooisel (kaart-
term: gezegd als men alleen maar kaarten in handen krijgt die men
kan neergooien Biks
stroojsel zelfstandig naamwoord - strooigoed
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STREUSEL (uitspr strössel, met korte eu) zelfstandig naamwoord
onzijdig - strooisel (Kemp.
Streusel veur de processie. Strossel veur de stal.
K. Heeroma - Brabants uit de 18e eeuw (woordenlijsten Verster,1968)
- STRAUSEL: het geen onder de beester gestroid word, het zij dan kort
stroo, heide, of het bovenste vab de groes, het geen tusschen de
heggen word uitgekrabt.
strossele
werkwoord, zwak strooisel
deponeren —
strossele - strosselde - gestrosseld
K. Heeroma - Brabants uit de 18e eeuw (woordenlijsten Verster,1968)
- STRAUEN: kort stroo of heide onder de beesten werpen om mist te
maken. Cees Robben – Ik gao wè spelle krabbe want ik mot ’t vèèreke nog strössele.. (19760618) [dennennaalden verzamelen, bij elkaar harken, om ze in het varkenshok te gebruiken als ondergrond] stròtje
zelfstandig naamwoord, verkleinwoord straatje
Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - op etzèlfde strotje ötkoome (Pierre
van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970) - steeds hetzelfde
vertellen; een gesprek altijd naar hetzelfde punt leiden WBD
III.3. 1:404 'straatje' =steeg, slop
verkleinwoord van 'straot', met vocaalkrimping struffe
werkwoord, zwak stroppen,
vastlopen, blijven steken struffe
- strufte - gestruft WNT
STRUFFEN - 1) tegenspreken, weerleggen, tot zwijgen brengen; 2)
berispen, onderhanden nemen; 3) bedriegen (in 't Westvlaamsch)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zw.ww.tr. en intr. 'struffen' - tegenhouden, stelpen
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STROPPEN 1. ov. ww - een knoop of lus leggen; 2)onov. - stroef
worden, in de knoop raken, vastlopen.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - Etymologisch verwant met 'stroef'
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STRUFFEN, STROEFEN - bestraffen, berispen (met worden) Kil. Streffan,
reprehendere; struffen - wederleggen
strumke strupt stroopt 2e
+ 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'strèùpe' (met vocaalkrimping) stug
bijvoeglijk naamwoord WBD
stugge koej - stukkig (forsgebouwd), ook 'gròffe' of 'zwaore' koej WBD
III.1.1:15 'stug' = zwaar van lichaamsbouw: ook- stuup genoemd WNT
STUG 4) van personen m.b.t. hun karakter, uitingen enz.:
niet-meegaande, onbuigzaam,
weerbarstig; niet gemakkelijk in den omgang. Evenzoo van dieren, met
name paarden en ezels.
stuk zelfstandig naamwoord lap stof Van Delft - - Aan "een stuk" (een lap stof), waaraan de vrouw "thuis nopt, werreken we zooveul schoft" en als het klaar is, "gaon we leveren". (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 110; 20-04-1929) Interview Hermans - 1978 - “…mar as ge nòg van de veezel af irst et gaare moet spinne, war… daarnaa nòg verwèrke tòt kètting èn inslag in de weeverij èn dan nòg es et stuk 54 meeter maoke..” (transcriptie Hans Hessels, 2013)► KLIK HIER om het interview te beluisteren stukske
zelfstandig naamwoord, verk stukje stukske
moeder gòds - stuk hout (korteling) zwaar genoeg om een houten
paal(tje) in de grond te slaan (volgens Kees Maes)
Henk van Rijen - stukske moeder gods - stuk rondhout, korteling, stuk hout om een
afstraffing te geven. WBD
III.4.4:277 'stukske' = portie stukt op stookt
op, hitst op 2e
+ 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'opsteuke', met vocaalkrimping stult nors
persoon
zelfstandig naamwoord Cees Robben – ’n stult van ’n mèèd... (19670616) WNT
STULT, zelfstandig naamwoord m., wsch. verwant met 'stout', hd. 'stolz'. Iemand
die weinig spraakzaam is, norsoh persoon. In een deel van Brabant (Corn.
-Vervl.)
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'stult' - hetz. als doos v.e. boerin; 'n dikke stult, 'n
lompe stult, 'n stult van 'n maid - lompe, doosachtige meid stumke zelfstandig naamwoord, verkleinwoord stompje,
laatste stuk van een potlood
Dirk Boutkan (1996) - stumke - stompje (blz. 21) Dirk Boutkan (1996) - (blz. 28) uit het cluster mpk wordt de p verzwegen -
Meej zon stumke pòtlood zok nie kunne schrèève. Bosch
stumpke + 'n stumpke potlood stunt, stunde werkwoordsvorm steunt,
steunde
tegenwoordige tijd
sing., resp. verleden tijd van 'steune', met vocaalkrimping stuultje zelfstandig naamwoord, verkleinwoord stoeltje zitte
nètjes op oew stuultje
verkleinwoord van 'stoel', met umlaut Pierre van Beek - "Jaona's stuultje" was een vergroeide boomstam in 't bos van de familie Houben, waar zij uitrustte van 't naalden rapen en haar pijpke smoorde. (uit: Nieuwe Tilburgse Courant - 18 maart 1955: Tilburg als dorp: Verdwenen namen en typen)
Cees Robben –
In m’n kaomer stao ’n stuultje (19700220) stuultjesgèld
zelfstandig naamwoord geld
dat betaald wordt voor het plaatshebben op een stoeltje in de kerk
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STOĚLTJESGELD zelfstandig naamwoord onzijdig - geld dat de stoeltjeszetster in de kerk
rondhaalt stuup bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, korte uu flink,
fors: onvervaard 't
Is en stuup kèènd vur deren aawer R Hij blêef stuup durwèèrke. A.J.A.C. van Delft -- D'r wier stuup gezongen en dan gebeurde 't nogal ies dètter messe getrokken wiere!(Nwe. Tilb. Courant, 5 dec. 1929)
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca.
1930 - ''n stuup keind' Van Beek - "'n Stuup kènd vur durren aauwer" vertaalt men met: Een flink kind voor zijn leeftijd. (Nwe. Tilb. Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958) Van Delft - - "Ties 'n stuup keind vur zun jaore", zegt men over 'n flink kind voor de leeftijd.(Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 110; 20-04-1929) Van Delft - - Als we wat laat zijn en "een uur in drie kertier willen gaon, dan motten we stuup gaon".(Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 110; 20-04-1929) Oome Teun stapte stuup-aon... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’Oome Teun op collecte’; feuilleton in 3 afl. in de NTC 12-8-1939 –26-8-1939) Cees Robben – ’n Stuup kênd vur durren aauwer..! (19550806) Opt list vond ik nòg en petrèt/ van ons (toen we nòg vreeje)/ Wè waare we tòch en stuup paor.../ Mar... dès vort lang geleeje. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Willem wies wètter was)
WBD
III.1.1:15 'stuup' zwaar van lichaamsbouw; ook: 'stug' of 'struis'
Stadsnieuws - Hij bleef stuup durwèèreke èn trok zenèège nèrgeraand wè van
aon (221008) - hij bleef stug doorwerken en trok zich nergens iets
van aan.
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STUUP bw, verwant met 'stuip', gebogen houding? In de uitdr. 'stuup
durwerke' - onafgebroken doorwerken zonder op te zien of de rug te
rechten.
stuuper zelfstandig naamwoord, korte uu Van Delft - Een "stoeper (stuper)" is een helper, een bijwever. Men spreekt ook van "stoeperen (stuperen)" in den zin van: iets in 't ruwe bijwerken, opknappen. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929) stuupere werkwoord, zwak 'n
zetje omhoog geven Agge
me stuupert, koom ik er. - Als je me een zetje geeft, kan ik erbij. R ook: We hèbben em derèùt gestuuperd. - de deur uit gegooid. Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - stuupere; dèssem der zèlf ötgestuuperd heej; de deur ötgestuuperd
En toen ie laot op den middag taomelijk
bezopen thuiskwaam, wier ie deur z'n vrouw as de foeter naor bed
gestuperd. (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; feuilleton ‘Bad
Baozel’, 8 afl. in NTC 31-12-1938 – 18-2-1939)
Cees Robben –
Zôdde-me-nie-is-wille-stuupere-bruur...? (19560818) Van Beek - "Zakkoewis stupere?" - Zal ik u eens duwen, helpen? (Nwe. Tilb. Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958) Van Delft - "Wil ik je eens stuperen?" vraagt de eene jongen, die den ander bijv. bij het overklimmen eener beschutting behulpzaam wil zijn. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929)
Henk van Rijen - stuuper mèn is en èndje - geef mij eens een zetje stuupere -
stuuperde - gestuuperd
Henk van Rijen - bèùtestuupere - wegwerken, (niet hardhandig) naar buiten zien te
krijgen Piet van Beers – ‘Kerstverhaal 2009’: Jozef kos gin kaomers vèène, in en lozjemènt of en kafeej./ Ooveral wier ie wèggestuupert, wèttie ok smikte èn wèttie ok deej. (Het zeventiende boekje, 2010) CiT
(109) 'Wikkoe efkes stupere?' (110) 'Stuper m'is 'n endje' Steeds
korte uu (geaccentueerd) Teuth.
stiperen (stutten). Zie schoren (sustentare) Buuk
stuuperèèr - oude benaming voor 'sponsor v.h. Kruikenconcert'
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STÚPEREN onov. ww - aansporen, aanzetten tot haast Biks
stuupere ww - een zetje omhoog geven stuuperwaoge
zelfstandig naamwoord kinderwandelwagen stuupke
zelfstandig naamwoord, verk smal
trottoir —
verkleinwoord van 'stoep', met umlaut Stadsnieuws - Nò et wèèrk zaatie op et stuupke vur zen hèùs en sjèkske te rôoke. (010409) Bosch
stuupke - stoepje stuur zelfstandig naamwoord schommel
Centsprent - 19de eeuw WBD
(III.3. 2:140) stuur of schötje = schommel lange
uu WNT
STUUR (III) Van onzekeren oorsprong: schommel (in een groot deel van
Brabant). Idem
STUREN (II) = schommelen.
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- STUUR v. - schommel.
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STUUR zelfstandig naamwoord mannelijk - touter, schommel; ook 'suur' Biks
stuur zelfstandig naamwoord - schommel T&T
(themanummer 1993) kaart 'schommel', blz. 97
A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - stuur - schommel (ten z. v.d. Maas) stuure
werkwoord, zwak schommelen,
sturen WBD
(III.3. 2:142) stuure, toutere = schommelen stuure
- stuurde - gestuurd steeds
lange uu WNT
STUREN (II) van onzekeren oorsprongt misschien een bijz. toepassing
van sturen (I) Schommelen, als kinderspel (in groot deel v. Brabant)
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - STUREN - schommelen, touteren; ook 'suren' Bosch
sture - schommelen, zenden suffiesaant
bijvoeglijk naamwoord voldoende
N. Daamen - Handschrift 1916 -- "suffisaant - 't is suffisaant -zeer voldoende" WNT SUFFISANT - 1) voldoende, genoegzaam. sukkelèèr
zelfstandig naamwoord sukkel,
beklagenswaardig schepsel, stumperd Cees Robben - sukkelèèr (19580315) WBD
III.1.4:151 'sukkelaar' = prutser GD98
Veul van die... zèn himmòl nie van die sukkelèèrs
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SUKKELÈÈR zelfstandig naamwoord mannelijk - sukkelaar; half zinlooze man WNT
SUKKELAAR - 1) iemand die aanhoudend of telkens weer ziek of althans
niet geheel gezond is; 2) iemand die met tegenspoed te kampen heeft;
3) iemand die niet flink handelt, zich niet weet te redden summedêene, zommedêene bijwoord zo
meteen, aanstonds
summettij bijwoord zo meteen, aanstonds De Wijs -- Summettij gebeurt ‘t dikkelder (feb. 1962)
sund
WTT 2012: de betekenis is 'zonde', de bedoeling is meestal 'jammer'. 'Zonde' is dan niet datgene wat men berouwt in godsdienstige zin, maar iets wat men betreurt. Meestal betreft het woordspelingen tussen die twee bedoelingen, met de betekenis: spijt hebben.
- 't
is sund van oew cènte - ’t Is euwige sunt dè de daog zo kort zèn… (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
Cees Robben – dè vèèn ik toch wel sunt...
(19560714)
Frans Verbunt - zis dik vant sund - ze gooit niets eetbaars weg
Frans Verbunt - as sund dôod is, is et de weeduuwe Sund - Sunt dèmme Brokx niemer hèbbe. Die kos teminste nòg en bietje Tilburgs praote. (G. Steijns; Grôot Dikteej van de Tilburgse Taol 1997) Elie van Schilt - Ze noemen ut kunst, weg gegooid geld, ut is sunde dekkut zeg. (Uit ‘We zen ut kwèèt’; CuBra ca. 2000) Elie van Schilt - Gaon we nor dun Bredaoseweg, ut kerkhof mee al zun bilden, jood van Raok mokte ur sunt van om ze bij ut ouw éézer te gooien, gelukkig mar, aanders waren we ur al un stel kwéét gewist. (uit: ‘Un paor momentjes vur wet ouw monumentjes’; CuBra, ca. 2000) Piet van Beers – ‘Euwig sund’: Dè vèèn ik euwig sund. (‘t Èlfde buukske, 2010) Piet van Beers – ‘Tis sund’: Tis op zichzèlf al heel verveelend/ dègge gin blomme kôope kunt./ Mar... z'op de tèùn laote verwèlke/ Nêe....dè is GÒDgeklaogd....dès SUND. (Brabants Bont 1; z.j., ca. 2005) Biks
sund zelfstandig naamwoord - zonde, jammer Irst hamme den aawe lèndenbôom. Dè waar ôot ene grôote, schôonen bôom, ak de teekeningen èn footoos maag geleuve. Mar diejen bôom blêek nao zon vèèfhonderd jaor dôod te zèèn. Okal zaag diejen aawen bôom der op et list niemer èùt, tòch vonnik dè hil sund.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - zelfstandig naamwoord vr. 'zund' - zonde: 't Is zund!
Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - ZUND, ZUNDE zelfstandig naamwoord v. - enkel in uitdr.: 't is zunde / van iet zunde
maken.
sundereklaos eigennaam sint Nicolaas ► siendereklaos
sundereklaospèrd zelfstandig naamwoord sinterklaaspaard A.J.A.C. van Delft -- Mèr vroeger waaren er soms sunterklaospeerden van zeker unnen halven meter hoog. De fijnste waren van spuklaosie gebakken. Aander waren van lekkere taai-taai, mèr in deursneej waar ze van gewoonen brooddeeg, soms mee houte of 'n plaankske derin veur 't breken. (Nwe. Tilb. Courant, 5 dec. 1929)
sus
zelfstandig naamwoord bewustzijn uitdr.
van oewe sus gaon - bewusteloos raken
Cees Robben –toen onze Sooi van zunne sus
ging... (19850906)
Leo Goemans - Leuvens taaleigen (1936) - Hij is van zijnen sus gevallen - in bezwijming gevallen ('sis') Biks
sus zelfstandig naamwoord - bewustzijn
susserd zelfstandig naamwoord bewustzijn Stadsnieuws - Hij viel èn was gelèèk van zene susserd (250209) WBD III.1.2:227 susserd (Reusel) – bezwijming -- WBD III.1.2:228 van zijn sus gaan (Tilburg) flauwvallen Kortrijks wdb. 'Van zijne sus vallen' - bezwijmen, bewusteloos worden Gents wdb. 'Van zijne sus draaien' – flauw vallen.
svaa sweeks
zelfstandig naamwoord
Frans Verbunt - elke week door de week ?
Henk van Rijen - door de week, wekelijks WBD
III, 1. 3:3 'weekse kleren'= doordeweekse kleren WBD
III.3. 5:120 ''s weekse mis' = doordeweekse mis Biks
sweeks bw - per week, wekelijks swèls voegwoord, voorzetsel intussen;
sindsdien; sinds, sedert
● terwijl; uit ‘somwijle’
Piet van Beers – ‘Et Amazonefist van 2009’: En swèls dèmme daor
zaate/ wiere we nog getrakteerd... (Het zeventiende boekje, 2010)
Haor
swèls - sinds
- Hèddem
swèls nie mir gezien? - Heb je hem sindsdien niet meer gezien?
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - swels (= sindsdien)
Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - ' 'swijls de franc op vijf centen stao' • ondertussen Swels sprong den Doedel mee z'n ermen zwaaiend wild den huis rond... (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 8; 31-12-29) WNT
SWIJLENS - bijw., voorz. en voegw. - A) bijw. in dien tijd,
intusschen; B) voorz. sedert; 3) voegw.: swijlens + dat (swèlsdè)
C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal (1978) -- SWIJLS (swels), vw en bw en vzs sedert, sinds, vanaf de tijd dat.
A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland, 1962 - swels, voorzetsel en vw. 'swijls' - sinds, sedert
A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - swels, swins, swiens - sinds, intussen (Oerle, Bergen op Zoom) Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - SWIJLENS vgw - terwijl: hij is gekomen, swijlens da' gij weg waart, vgw. en bw.: sedert: swijlens gisteren - sedert gisteren, bw: intussen: ik zal swijlens op 't huis passen.
swèlsdè voegwoord terwijl Swèls dèmme aate wier der gebèld. - Terwijl we aten, werd er gebeld. Kees en Bart - Tilburgsche Post ca. 1930 - 'swijls de franc op vijf centen stao ? ( = swèlsdè ... (zie dè vw) Swels dè'k m'ne koffie sloeberde... (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 5; 7 en 14-11-1929) Èn swèlsdè intussen/ et spel wort gespuld... (Henriëtte Vunderink; Fèèr pleej; k Zal van oe blèève haawe, 2007) WNT
SWIJLENS+dat - voegw. (In Brabant en Zuidoostvl.) swèrekendagse bijvoeglijk naamwoord doordeweeks; voor op een werkdag Kwaam ie öt de kerk dan gingen die kleren,metéén èùt en de ’s werkendagse broek wir aon. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)
swies
zelfstandig naamwoord
Foto: Regionaal Historisch Centrum / Stadsmuseum Tilburg suisse, ordebewaarder in de kerk
uit Franse ‘suisse’; letterlijk ‘Zwitser’;
naar de ‘Zwitserse garde’ van het Vaticaan; wachter in uniform die
de orde bewaart in de kerk
Henk van Rijen - 'zwies'
Cees Robben - ons Wies was bij den swies wiste waase
K. de Beer - Tilburgs Bijnamenboek (2000) - de Suisse =... de Jong (blz. 48) WBD
(III.3.3:111) swies = suisse, ordebewaarder Hees
swies (I:27) Str
swies (2:74) swiet, zwiet
zelfstandig naamwoord (gevolg), opschepperij, bluf WTT 2012 - waarschijnlijk uit het Franse 'suite', het gevolg van een hooggeplaatst persoon als beeld voor belangrijkheid en hooggeplaatste status M Hij heej zoveul swiet. "Ze mos niks hebben van swiet en kaskenaode mèr vur de kleeraozie kwaam ze op. We moesten er pront opstaon." (A.J.A.C. van Delft, uit: ‘Toen Tilburg nog dorps was: Een heel typisch dialect’; Nieuwe Tilburgsche Courant, 17 juli 1956)
Cees Robben - Wè d’ ons moeder toch moes
spaoren/ vur de swiet... de kaskenade... (19560512)
Henk van Rijen - 'Hè wies van de swiet nie hoe-t-ie loope moes' - Hij liep van
verwaandheid naast zijn schoenen.
Henk van Rijen - verbeelding, air, allure Hees
eel de swiet (VII:57) WNT
ZWIET, SWIET, ZWIJTE (van Fr. suite; aangetroffen in gewestelijk
taalgebruik) - 1) stoet, groote groep, troep; 2) een geheel van
zaken van samenhangende deelen swiks bijvoeglijk naamwoord doordeweeks Piet van Beers – ‘Frietkot’: Van de 's wikse daoge kan ik nog wèl geniete (Spoeje doemmeniemer; 2009)
swirskaante bijwoord aan
beide zijden, aan weerszijden Swirskaante
de kaajbaande stòn bumkes Ge
kost swirskaante hil wèèd kèèke.
Cees Robben – Swirskaante [de foto’s aan de
muur van] de opoes (19570713) Òn swirskaante hing òn den draod/ ons Wies der waas te blèèke. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: De waas)
Henk van Rijen - 'swirskaante, zwirskaante'
Frans Verbunt - 'swirskaante inder' (carnavalsmotto) Nèè iederêen had toen enen èègegemòkte völlesbak, wij han enen houtere meej òn swirskaante enen handvat, die had onze Pa zelf gefabrizeerd. (Nel Timmermans; Wètter ammòl òn de deur komt; CuBra; 200?) Elie van Schilt - Ons knaol, mee aon swirskaanten unne gróte dijk... ((Uit: ‘Ut knaol; CuBra, ca. 2000) Biks
swirskante bw - van beide zijden, aan weerszijden
WNT WEERSKANTEN (de secundaire s breekt in de 18e eeuw door): aan
weerskanten, van weerskanten, langs weerskanten, naar weerskanten;
gewestelijk zonder voorzetsel en gevolgd door een zelfstandig
naamwoord Haor
SWIRSKAANTE - aan beide kanten ►wirskaante |
|
Inhoud Woordenboek Tilburgse Taal |
|
CuBra Home |
|
Taante Sjoo zee: ‘De sneuw Is gin zeege van boove’ Z'is mee d'r tweehonderd pond Op d're startschroef geschoove. Lechim - uit een gedicht in de Tilburgse Koerier
|
