|
|
| INHOUD WTT |
| HOME |
|
Het Woordenboek van de Tilburgse Taal wordt mede mogelijk gemaakt door |
|
|
| K |
| KIK |
| KRA |
| L |
| M |
| N |
| P |
| PLA |
| R |
| S |
| SPR |
| T |
| U |
| V |
|
VIE |
|
Wil Sterenborg
Van viegeleere tot vuutje |
|
Aquarel van Théodore Géricault - voejerzak |
|
viegeleere werkwoord, zwak PM uitprakkizeren WBD III.1.1:249 'vigileren' goed, scherp luisteren -- viegieleere - viegieleerde - geviegieleerd vD vigeleren - onjuiste spelling voor vigileren: loeren op, prakkeseren C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VIGELEREN (onov. en ov. ww) vigileren, uitprakkizeren, op slimme manier bedenken. (Van 'vigilie', nachtwake) Bosch vigilere - bedenken WNT VIGILEEREN - 4) bedenken, verzinnen, overleggen, prakkizeeren; 5) heen en weer loopen, flaneeren
viegielant zelfstandig naamwoord Pierre van Beek - kinderwagen Henk van Rijen - 'viegelaant' WNT VIGILANTE - vigilant - vigelant, znw. vr. in volkstaal onzijdig. Stationneerend gesloten huurrijtuig, gewoonlijk voor vier personen.
vierbôomer zelfstandig naamwoord WBD (Hasselt) - eg met vier hoofdbalken
vierderhaande Frans Verbunt (1996) - vier soorten, vier kleuren, term uit het kaartspel
viere werkwoord, zwak vieren; verwennen Pierre van Beek - Ik wòrd gevierd as en vèùl aajke = ik ben niet in tel (Tilburgse Taalplastiek 126) B viere - vierde - gevierd —- soms vocaalkrimping: gij viert, en verleden tijd vierde(n) -- lange ie, behalve in tegenwoordige tijd bij gij (viert) en in verleden tijd (vierde(n))
Cees Robben – Ze wordt gevierd as ’n vuil
aaike... (19710522) [Ze wordt goed verzorgd] Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VIEREN - vieren, wel verzorgen. Hij is gèren gevierd.
vierel [vierèl ?] zelfstandig naamwoord WBD III.4.4:288 'vierel' = kwart el (= 17 cm), ook 'vierendeel' WBD III.4.4:295 'vierel' = kwart pond
vierkaant bijvoeglijk naamwoord vierkant; eigenwijs WBD vierkaante koej - harmonisch van bouw, ook genoemd: 'goej behange', 'schoon behange', 'gelèjnde', 'goed gesloowte’ of 'goed gestopte' koej WBD vierkaante koej - koe met mooie billen, ook genoemd:'schôon gedraajde', 'koej meej goej / mooje bille', 'meej goej aachterstèl' Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VIERKANT bw - geheel en al, openlijk
vierkaanteg bijvoeglijk naamwoord Frans Verbunt (1996) - onverzettelijk Stond et ze nie aon wèk ammòl zi, dan wier ik vierkaantig opgevat en in zon kiest geflikkerd. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007) Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vierkantig, bijvoeglijk naamwoord - vierkant
vierschaftskeeper - (vierschafskeeper ?) zelfstandig naamwoord - stofnaam (textiel)
WBD II.4. p. 892 – Een keper die m.b.v. vier
weeframen geweven is („schaft" = „weefraam"). Grothe zegt op p. 351:
„Gekeperde stof, die geweven is (...) waarbij dus weder-keerig in
ketting en inslag 't binden op den vierden draad plaats heeft, noemt
men vier-bindige, vierdraads, vierknoopige of vierdeeli-ge, ook
vierschachtskeper. viertel WBD III.4.4:299 'viertel' =kwart hectoliter, ook 'deel' of 'kan'
vierts telwoord Henk van Rijen - vierde - gij zèèt vierts
viervoets bijwoord WBD galopperen; (Hasselt:) gallopaere Pierre van Beek - viervoets - bepaalde manier v. lopen of springen van paarden; ook: handeling die in grote haast wordt uitgevoerd Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VIERVOETS bw = VIERKLAUWENS bw - in galop, in vollen ren; wordt ook gezeid van menschen, hoewel niet te peerd zittende. WNT VIERVOETS l) bijvoeglijk naamwoord viervoetig (verouderd); 2) bijw., in denzelfden zin gebezigd als 'te viervoet', oneigenlijk: metterhaast.
vieskont zelfstandig naamwoord Frans Verbunt (1996) - kieskeurig iemand Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vieskont zelfstandig naamwoord - iem. die kieskeurig op het eten is
viet -- verleden tijd van 'vatte', dat ook zwak vervoegd wordt vatte Cees Robben - 'en ze viet 'n lepke vaast'
vietempeu tussenwerpsel schiet eens op! Frans Verbunt (1996) - 'vietepeutem' - vlug een beetje! Verbastering van Franse 'vite un peu'
viezentiere werkwoord, zwak visiteren, bezoeken; uit Frans visiter nog geen Tilburgse bewijsplaats Noord en Zuid, jrg. 10, 1887, p. 11 – ‘Diverse Meijerrijse woorden’ - Zoo spreken de Meierijers en schrijven ook van (...) viezentieren...
vinger zelfstandig naamwoord vinger Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - der intje van vèèf vingers èn en benauwd hart (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1974) - er eentje - gauw bang zijn om iets verkeerd te zullen doen; aarzelen voordat er een beslissing genomen wordt Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - der zen vingers nie blauw òn hèbbe (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1972) - een erfenis in het vooruitzicht hebben waar niet veel van verwacht wordt (de vingers worden dan niet blauw van het tellen) WBD III.1.1:159 'vingerlid' = vingerkootje; ook 'voorste lid'
Ill. Thomé - vingerhoedskruid - digitalis purpurea
vingeroed zelfstandig naamwoord vingerhoed WBD 'vingeroet' (II:1123) - vingerhoed WBD III.4.3:246 vingeruudjesplaant - vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) WBD III.4.4.296 'vingerhoedje' = centiliter
Tekening van Carel Fabritius - Vink - 17de eeuw vinkeslag zelfstandig naamwoord het slaan van een vink; knip om vinken te vangen gez. V: óp vinkeslag zitte - ongeduldig en gespannen zitten wachten op een bevalling (de ouders - en niet de vroedvrouw - zitten op vinkeslag) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VINKESLAG znw.m. -spr. op vinkeslag staan - staan loeren, iemand staan afwachten achter hoek of kant.
vinneg bijvoeglijk naamwoord N. Daamen, Handschrift 1916 - "hij is an de vinnige (aan den diarhee)" WBD III.1.4:31 'vinnig' = vlug van begrip WBD III.l.4:218 'vinnig' = onstuimig
virke, vèrke zelfstandig naamwoord dim. veertje Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - gin virke tèùs hèbbe (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1969)-geen duif thuis hebben WBD III.4.1:39 'veerkes' - veren aan de poten van vogels
virpont zelfstandig naamwoord veerpont Dirk Boutkan (1996) - virpont (blz. 33)
virteguuregebèd zelfstandig naamwoord veertig-uren-gebed [met carnaval] wier dieje monstrans, in alle kerken drie daoge ötgestald,tentôongesteld, zak mar zegge. Van ons, die katteliek waarewier verwòcht dè we dan elke dag tijdens dè virtigurengebed,zôo hiete die tentôonstelling, un uur kwaame bidde. Ge kostop zon daogen ok nog enen volle aflaot verdiene. Dè waar hendig agge op stèèrve kwaamt te ligge, koste oe èège daor hillemaol zondevrij meej maoke. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)
virtien telwoord veertien Oover virtien daog ist kèrmes; Cees Robben - virtien daog hèrs (= geleden) Van Delft - "Hij geeft er veertien in een dozijn", hoorde ik van iemand zeggen, die graag en veel praat. (De Engelschen hebben daarvoor een soortgelijke teekenachtige uitdrukking: "Hij praat zestien woorden in het dozijn.") (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 117; 5 juni 1929) B virtien
vis zelfstandig naamwoord vis Dirk Boutkan (1996) - (blz. 52) vis - viske/ visje
visje zelfstandig naamwoord, verkleinde vorm vestje Dirk Boutkan (1996) - (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t verzwegen (van ‘vèst’)
...ze [de baanwielrenners] fietsten d'r tong
op d'r vistje vur 'n sigaor van zeuven centen. (Kubke Kladder; ps.
v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 6; 21-11-1929) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - hij trók ze teege zen visje (D’16) - hij haalde haar aan R Iemand óp zen visje spierse - hem flink de waarheid zeggen Henk van Rijen - hij gaaf em en gêef visje - hij gaf hem een aardig vestje WBD III.1.3:127 'vestje' = frontje in de hals van een jurk
visjeszak zelfstandig naamwoord vestzak Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'in m'ne vestjeszak' Henk van Rijen - dè betòlt ie öt zen visjeszèkske Stadsnieuws - Dè betaol ik öt men visjeszèkske (111009) WBD III.1.3.115 'vestjeszakje' = vestzakje WNT VESTJESZAK zie VESTZAK. Zie voor den vorm met het diminutiefachtervoegsel (= suffix)bij het eerste lid (zooals in dagjesmenschen, nopjesgoed) V. Lessen blz. 11.
viskesfrèèter zelfstandig naamwoord visjesvreter; larve van libelle [?] Sjef Paijmans – Vooral naar salamanders zochten we, want die hadden onze speciale belangstelling en werden thuis in het aquarium gezet. De viskesfreters en torren werden in een glazen pot mee naar school genomen voor de frater, die ons tijdens de natuurkundeles vertelde hoe deze waterdiertjes allemaal heetten en hoe nuttig ze waren. Viskesfreters werden later Libellen.
Foto: Regionaal Archief Tilburg vismèrt zelfstandig naamwoord vismarkt Audio-opname 1978 -- “…èn toen zèèk zogenaamd bij Jaones Lôos òn de gang gegaon, dè was op de Vismèrt, et Willemsplein èn de was ene grôote gròssier… (Interview met dhr. Bertens; transcriptie Hans Hessels 2013) KLIK HIER om het bestand te beluisteren
Edwin Landseer visroej zelfstandig naamwoord vishengel WBD (III.3.2:215) visroej, vishengel, hengelroej, hengel, garde, visgarde = hengel
Sjef Paijmans - In de gracht
voor de Weyenberg [in Oisterwijk], waar toen Bartje Schoenmakers
zijn boerderij had, zaten op Woensdagmiddag, soms een stuk of wat
schooljongens te vissen met een hengel; dat wil zeggen een dunne
staak, een eindje zwart naaigaren en als dobber een rood
lucifershoutje. Als angel diende een omgebogen
Afbeelding uit: Kroniek van de Kempen
vissersmis zelfstandig naamwoord Frans Verbunt (1996) - mis voor de vissers op zondagmorgen om 4 uur in de kerk van de kapucijnen WBD III.3.3:118,) vissersmiske = vroegmis
vist zelfstandig naamwoord vest Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vist Op de trebuune meej en harnas/ of ene koogelvrije vist. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Beeter enen bange as enen dooie)
vlaaje werkwoord, zwak vleien B vlaaje - vlaajde - gevlaajd Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - GEVLEEËN (zachte e): 3e hoofdvorm van 'vleien'
vlaartje zelfstandig naamwoord dim. lefdoekje, pochet, foulard Henk van Rijen - kèkt es wèt ie freet is meej zen vlaartje - trots met zijn pochetje -- Van fr. ‘foulard’, hals- of zakdoek.
vlaas zelfstandig naamwoord vlas A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - vla.s, znw.o. 'vlaas' - vlas
vlagge werkwoord, zwak vlaggen WNT: plaggen of graszoden steken Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - nie vlagge (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970) - gemeenschappelijk bezit niet te eigen bate aanwenden (in de gemeensch. heide mochten vlaggen gestoken worden) Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vlagge ww - plaggen afsteken
vlagzèès zelfstandig naamwoord vlagzeis Lodewijk van Dorrus Misters - Misschien heeft voor sommige lezers ook de heiturf een nadere omschrijving nodig. Deze werd op de heivelden gehakt. De boer gebruikte daarvoor de zg. vlagzeis. Dit is een gereedschap, waarvan het mes, de zeis, onder een hoek van ca. 70 graden aan de steel staat. Het mes heeft een afgeronde vorm, ongeveer 13 bij 20 cm. Bij het hakken dringt de snede in de grond, komt dan horizontaal onder de heide en snijdt de bovenheide en een gedeelte der wortels af. Dit is de turf. Voor de boer weggaat, worden de turven of plaggen tegen elkaar opgezet om te drogen. De brandstof leveren dus de opstaande heide en de onderliggende wortels. Is de boer niet van plan van de kale vlakte bouwgrond te maken, dan laat hij ze gewoon liggen. De heide schiet vanzelf weer uit. Hoe de naam "vlagzeis" is ontstaan, is ons niet bekend, maar vermoedelijk is de oorspronkelijke naam "vlakzeis" en is de k door het spraakgebruik een g geworden. (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Uit onze Tilburgse folklore, afl. 17 ‘Rond de boerenhaard 2’; NTC 11-8-1952)
vlak bijvoeglijk naamwoord / zelfstandig naamwoord druk Henk van Rijen - wè hèbbe ze et wir vlak - wat zijn ze weer druk! HTW 'vlak hèn' uitgelaten, druk zijn WBD III.4.4:136 'vlak’ , 'vlakke' = vlakte
vlakweg bijwoord direct, zonder omhaal Ze hield nie van omwegen en deurom vroeg ze vlakweg aon Annekes... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; Den Sik van Baozel; feuilleton in 8 afl. in de NTC 25-2-1939 – 18-4-1939)
vlam zelfstandig naamwoord hartstocht Stadsnieuws - Zen aaw vlam wier aaw poelie èn wier zoo en aaw hörk - zijn vroegere verloofde werd een oude vrijster en werd van lieverlee een oude vrouw (080106)
vlang zelfstandig naamwoord volant (onderdeel van een textielmachine) -- uit fr. 'volant’ WBD vlang (II:938) - volant: 'n soort poetswals
vlèèchte werkwoord, sterk vlechten B vlèèchte - vlócht - gevlóchte Dirk Boutkan (1996) - vlèchte - vlócht - gevlóchte ; ook: vlèèchte
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. -
vlee, vleej 1. bijvoeglijk naamwoord verleden vleeje mònd, vlee week -- flee = contractie van 'verleden': d-syncope, affix-apocope enz. Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - FLEE gekrompen uit 'verleden', fleeë week, fleeë Zondag. In de vlee week, zèk op rès gewist mee den ootobus. (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
dès naa ammol lang geleeje/ dè noeme ze «de
vleeje tèèd» (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel
1960-1980; uit: Moederdag) 'ze Miel hee vleeje week gezee/ “Ik gao nie mee naor Willem II" (Gieleke – wsch. ps. van Michel van de Ven (Lechim) – ongedateerd knipsel uit onbekende bron; ca. 1960-1980)
Cees Robben – Vlee jaor hebbe wij hullie
’n kaortje gestuurd mar zullie ons nie... (19801031) 2. samentrekkingen tot bijwoord van tijd Fleeweek zaat ie nòg int kefeej. uitdr. fleeweek from - de voor-vorige week Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'vleejaor'
Cees Robben – Vleje-week-vrom
waren oew pèère buikzuut.. oew appelesiene mörf.. oewe knolraop
vôôs... en oew èèrepel glaozig... steeket zelf mar in oewe kaones...
(19680209) Audio-opname 1978 -- “…dès vleej jaor fèfteg jaor gewòrre mar ze hèbben et nie gevierd want ik hèb et toevalleg nòg òn de pòrtier vleej week gevraoge….” (Interview met dhr. Bertens; transcriptie Hans Hessels 2013) KLIK HIER om het bestand te beluisteren
vlêes zelfstandig naamwoord vlees De Wijs -- ’t is vlees van den bakker (gehakt met veel brood) mee lawaai-sju (17-08-1964) WBD vlêes - lijmvlees, de resten vlees-, bind- en vetweefsel van de vleeskant van een huid (II 6l0), ook 'lèèm' genoemd WBD vlêesmesjien - vleesmaohine, om huiden te ontvlezen (II 608) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - ast vlêes deraf is, gooje ze de bêene bèùte (HM'50) - typering van werkgevers die hun personeel ontsloegen als het oud was. Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - 'et vlêes is zwak', zi taante Ka, èn ze kòcht enen èèzeren beehaa (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971) Etym. wg. fleiska, D. Fleisch, N. vlees, T. vlêes
vlêeskaant zelfstandig naamwoord WBD vleeskant, kant v.d. huid waar het vlees heeft gezeten (II 595)
vlêeskèrs zelfstandig naamwoord WBD III.2.3:l69 'vleeskers' = zoete kers, ook 'knapper'
vlêeskouse zelfstandig naamwoord plur. lichtgekleurde, dunne kousen [?] Henk van Rijen - 'vlêeskaawse' WNT VLEESCHKOUSEN mv. als schertsende omschrijving van bloote beenen (gewestelijk in Zuid.-Ned.)
vlêesmis zelfstandig naamwoord vleesmes WBD ‘vléésmès' - vleesmes, lang, scherp, boogvormig mes met twee handvatten, gebruikt bü het vlezen van huiden op de boom (II 607) Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vlêêsmès zn - vleesmes
vlêeswèèrk zelfstandig naamwoord vlees ...in en köpke soep han ze wèl zin./ daor zaat wèl veul gruun èn peekes/ mar hèèl wèènig vlèèswèèrk in. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Et is mar hoeget zègt )
vlêeze werkwoord, zwak vlezen WBD vlêeze - vlezen, het verwijderen v.h. onderhuidse bindweefsel met de nog aanwezige vleesresten (II 607) WBD vlêezer - werkman belast met het vlezen (II 608) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VLEZEN ww - bij huidenvetter: met een scherp mes de vleesdeelen afsnijden
vlègske, vlèggeske zelfstandig naamwoord, verkleinwoord van vlag vlaggetje Henk van Rijen - kèk tòch es wènne strêûp lèmkes èn vlègskes
vlèmke zelfstandig naamwoord, verkleinwoord van vlam vlammetje R.J. 'daansen duzend vlemkes'
vlèmmekes
vleugel zelfstandig naamwoord vleugel Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vleugel WBD III.4.1:36 'vleugel', 'vlerk' Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VLEUGEL znw.m. vleugel, fr. aile; ook vleugel van een spinnewiel
Ill. Rolf Janssen vlieg zelfstandig naamwoord vlieg ...zoo taai as vliegen op de stroop! (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; Den Sik van Baozel; feuilleton in 8 afl. in de NTC 25-2-1939 – 18-4-1939) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - derbij zèèn as en vlieg die in de pèèrdestrónt pikt (Kn’50)- haantje de voorste zijn.
vliege werkwoord, sterk R Hij vlôog eróp aaf as nen haon óp ne knoezelbós R.J. 'daor vlôog er den ooiver ...' Cees Robben - dan hèdde kaans dègge in de prèèze vliegt B vliege - vlôog - gevlooge Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - waor en mus durheene vliegt, blèèft en mug hange (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971)prominenten kunnen zich meer veroorloven dan de kleine man.
vliegekaast zelfstandig naamwoord WBD spinde (voorraadkast of bewaarplaats voor levensmiddelen), ook genoemd: eeteskaast, vliegekaast, broodkaast of kaast
vliegkappe, de zelfstandig naamwoord meervoud zusters met witte vleugelachtige kap Karel de Beer, Tilburgs bijnamenboek - 2000 - de vliegkappe = zusters van een bep. congregatie (blz. 98)
vliegmesjien zelfstandig naamwoord vliegtuig
vliegnèt zelfstandig naamwoord WBD vliegennet (netwerk dat men over een ingespannen paard vastmaakt om het tegen vliegen te beschermen) (Hasselts woord) WBD (Hasselt; 'bòrstnèt' - borstnet (tegen vliegen, t.b.v. een paard WBD 'vliegedèk' of 'bòltje' - rugnet (vliegennet over de rug van een paard)
Ill.: Naumann; vlierscheut - turdus pilaris vlierscheut zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - kramsvogel, beflijster (Turdus pilaris) WBD III.4.1:88 vlierscheut - kramsvogel (Turdus pilaris), ook genoemd: kramlijster of dubbellijster Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vlierscheut zn - grote lijster WNT VLIERSCHEUT - 2) in de streek van Oirschot een volksnaam voor den Kramsvogel (Turdus Pilaris)
Vliervlam vliervlam zelfstandig naamwoord vliervlinder vD. vliervlinder - vlinder met zwavelgele vleugels met bruine buitenrand, waarvan de rups op de vlier leeft (Ourapteryx sambucaria) N. Daamen, Handschrift 1916 - vliervlam - vlinder WBD III.4.2:146 vliervlam - vlinder (Lepidoptera), ook genoemd; 'vuurvlam' of 'kapelleke'
vlies zelfstandig naamwoord vlies (zie ook: vlim) Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vlies WBD III.2.3:133 ‘vlies’= melkvel; ook ‘zaam’ WBD III.2.3:166 'vlies' = vliesje in vrucht; ook ‘vlim’ of ‘blees’ WBD III.4.4:269 'vliesterke' - sneetje Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VLIES znw.v. en niet o., zie wdbb.; draad, vezel aan een peul van erwten en boonen; ook 'blies' geheeten.
vlijs zelfstandig naamwoord WBD III.4.4:161 'vlijst' = oerbank WBD III.4.4:164 'vlijst' = geelbruine aardlaag
vlim zelfstandig naamwoord vliesje tussen vruchtvlees en pit bij een appel, ook genoemd: vlies, blees, bliske, blieske Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vlies - vlies WBD III.4.2:72 vlim, vim - vin (van een vis) WBD III.1.1.72 'vlim', 'vim' = wimper WBD III.2.3:l66 'vlim' = vliesje in vrucht, ook 'blees' of 'vlies'
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Bosch vlimme - wimpers WNT VLIM 5) c) - hard, scherp vliesje in het klokhuis van appels en peren.
vlirmèùs zelfstandig naamwoord vleermuis WBD III.4.2:46 'vleermuis' Stadsnieuws - Soomers schèère meej den donkere de vlirmèùzen oover oewe kòp (260807) Goem. VLEERMUIS – fli:remues, znw.vr
vloejba zelfstandig naamwoord MTV watermuurverf uit WO II: 'vloejbah' -- verbastering van de merknaam 'Vloeba'
- Sjef Horsten - 'Bloemen op het behang' -
"Vlak na de oorlog was er gebrek aan zowat het meest noodzakelijke.
Behang op de muur was te kostbaar. De niet kapitaalkrachtige zocht
dan ook naar een alternatief. Vloeba werd een begrip. Dit vloeibare
behang werd aangebracht net als witkalk. Nu toegevoegd met een
tintje : rosé, beige of zeegroen. Soms kwam men tot een
"namaakbloemetjesbehang" door een beige ondergrond te verfaaien met
spetters van rosé en of zeegroen, aangebracht met een oude
handveger. Moeders waren daar heel vaardig in. Vloeba had echter een
groot nadeel. Het was niet raadzaam tegen een muur gaan te staan die
er mee was behandeld. Er zijn in die tijd dan ook heel wat
kleerborstels versleten."
vloejke zelfstandig naamwoord dim. Henk van Rijen - vloeitje, sigarettepapiertje Henk van Rijen - 'Hè d-ok zo-n verlè nòr vloejkes?’
vloeke werkwoord, zwak vloeken Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vloeke - vloeken Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vloeken in de eere-afdeeling (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1964) - flink vloeken -- vloeke - vloekte - gevloekt
vloer zelfstandig naamwoord 1. vloer WBD onderkant van een brood WBD ovenvloer (waarop het brood wordt gebakken) Henk van Rijen - oover de vloer koome - op bezoek komen, aan huis komen 2. Velours, de stofnaam Henk van Rijswijk - Velours: wollen strijkgaren mantelstof of gordijnstof, gevold en geruwd, vaak in inslagsatijn geweven. Het haardek is zo dicht dat het op fluweel lijkt.
(Herinneringen aan zijn opleiding aan de
Hogere Textielschool - 1 september 1950 tot en met juli 1954),
http://www.cubra.nl/auteurs/henkvanrijswijk/textielschool.htm
vlòkieneej zelfstandig naamwoord WBD floconné, lamsvacht-imitatie (II:863)
vlökske zelfstandig naamwoord verkleind vlokje Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vlökskes geeve dröpkes ('50) - weersvoorspelling -- dim. van 'vlòk', met umlaut
vlòms zelfstandig naamwoord / bijvoeglijk naamwoord vlaams
vlôog verleden tijd van 'vliege' vloog
Ill. Rolf Janssen vlôoj, vlôojke, vlôoje zelfstandig naamwoord vlo Twee die saomen slaopen, eten, worren deur dezelfde vlooi' gebeten. (Piet Heerkens; uit: Brabant, ‘Brabantse spreuken’, 1941)MP gez. Hoe kòlder/ gròtter hond, hoe meer vlôoje. MP gez. Wie bè den hónd slòpt, krèègt vlôoje. Pierre van Beek - gez. ópsteuven as ene zak vlôoje - wegrennen, in allerijl Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vlooi Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - ópsteuven as ene zak vól vlôoje ('72) - naar alle kanten wegvliegen Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - ge vèndt allicht en vlôoj in en schoojershèm (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1969)-je had kunnen weten wat je te wachten stond; maak dus achteraf geen aanmerkingen. Frans Verbunt (1996) - vur êen vlôoj hoefde nie hil oewen bèùk kepòt te krabbe Frans Verbunt (1996) - zenèège vuulen as en vlôoj tusse twee naogels A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - vlo'i, znw.vr. 'vlooi' - vlo WNT VLOOI vlo, vlooi
vlòt bijvoeglijk naamwoord WBD goed uit de weg kunnend, niet kreupel (= Hasselts) zijnd (van een paard) ook genoemd: 'rap', 'rad' of 'rèècht'
vlug, vlugger, vlugst bijvoeglijk naamwoord /bw vlug Pierre van Beek - Hij is nie van de vlugste - (eufemistisch) hij is een slomerik Pierre van Beek - vlugge jóng - vogeltjes die tegen het uitvliegen zijn (= bijna uitvliegen) Pierre van Beek - vlug zèèn - goed ter been zijn (b.v. van een bejaarde) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - al te vlug vangt nie goed (Pierre van Beek - TT’68) - haastige spoed is zelden goed Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - zó vlug as en stróntbij zónder vleugels ('72) - ironisch voor: langzaam C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - Vlug, bijvoeglijk naamwoord , gezwind, wel ter been: 'grutvadder is nog goed vlug'; ook gezegd van vogeltjes die al bijna uitvliegen en het stadium van 'kaol kwats’ achter zich gelaten hebben: 'ik weet ’n blaawpieperke te wonen op vlugge jong'.
vluukske zelfstandig naamwoord verkleinwoord van 'vloek' vloekje Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vluukske
vocht zelfstandig naamwoord vocht sap van een vrucht persoonsvorm vocht -- verleden tijd van 'vèèchte'
voedvrouw zelfstandig naamwoord vroedvrouw WBD III.2.2:l4 'voedvrouw' = vroedvrouw; ook: 'baker', 'baakster'
voejer zelfstandig naamwoord voer, voering WBD: voer, voeder MP gez. De krib moet nie nòr et pèèrd koome. MP gez. Ast hooj nòr de waoge kómt, zèn de hoojvörke goejekôop. WBD voejerbak - varkenstrog, ook 'tròg' genoemd WBD voejerkèùl - spoelkuil voor groenvoer (waarin men het spoelt of wast) Pierre van Beek - gez. voejer zuuke vur aandermans geèt - werken voor een ander WBD (II:676 en 719) voejer niet vermeld; voejer (II:899) - voering(stof) WBD (II:676) voeringlèèr of voejer (niet vermeld) DANB ik moet irst et voejer in de stal brènge WBD 'voeringbójem' (II:1385) - voeringbodem -- korte oe WBD III.4.1:44 kròpvoejer, voer - voedsel voor jonge vogels A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - vujer, znw.o. 'voeier' - voeder, voering Goem. VOEDER - vujer, znw.o. voor de dieren; VOEDERING - vujerink (voering) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VOEIERING, VOIERING znw.v. - voering, fr. doublure Hees voejer (VII:39) WNT VOEDER, VOER II) eten, spijs voor dieren; spijs voor menschen (niet gewoon en verouderd); VOEDER, VOEIER - l) voering; 2) binnenbekleeding WBD III.4.1:43 'voeier' of 'voer' - voedsel (voor vogels), ook 'aas' genoemd
voejere werkwoord, zwak voeren, voederen — voejere - voejerde - gevoejerd -- Steeds korte oe Zèn de vèèrekes al gevoejerd? MP gez. Meej ginne riek te voejere zèèn. (Van kwaadheid niet willen eten.) Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - Meej ginnen riek te voejere ...en hij was mee ginne riek te voeiere. (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Cees Robben – Die staon mekaar gewoon uit de krop te voeieren... (19810814) [Robben gebruikt de uitdrukking figuurlijk voor een stelletje dat staat te tongkussen] Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - voejere ww - voeren Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VOEIEREN, VOIEREN - voeren, voedsel toedienen; van voering voorzien A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - zw.ww.tr. 'voeieren' - voederen, te eten geven WNT VOEDEREN, VOEIEREN - voeren, voeder geven
voejerke zelfstandig naamwoord maaltijd De Wijs -- (gehoord tegen iemand die te dik wordt) ge meugt gerust ’n voeierke afsteken (11-02-1965)
Uit: Flora Batava 2, Jan Kops
(1807) - http://wilde-planten.nl/ zelfstandig naamwoord voederwikke (Vicia sativa), een familie van klimplanten; ook smalle wikke genoemd WBD I:1485 voejerwikke, wikke WNT VOEDERWIKKE - een soort van wikke (Vicia sativa), die als voedergewas geteeld wordt.
Ets
van niet nader bekende kunstenaar voejerzak zelfstandig naamwoord WBD haverzak (die men het ingespannen paard omhangt om het te laten eten) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VOEIERZAK, VOIERZAK zelfstandig naamwoord m. - zak waar men voeder in doet, dat men in bosschen en kanten gaat schrafelen (= schrapen = snijden met de sikkel)
voer werkwoordsvorm van voere voer -- verleden tijd van vaore, dat ook zwak vervoegd wordt (vaorde)
voerman zelfstandig naamwoord voerman korte oe ? -- Agge voerman moet zegge teege Vekastere - als je voerman moet zeggen tegen Van Casteren, is je familieband ermee even sterk als die met Adam en Eva DANB voerman (korte oe) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - en pèrd zónder voerman (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970) - een weduwnaar A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - vurman, znw.m. - voerman Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VOERMAN (met verkorte oe) znw.m., mrv. voerlie (niet –lui)
voermanne werkwoord, zwak -- wsch. korte 'oe' WBD besturen (leiden van een paard terwijl het de kar trekt), ook 'leië' genoemd WBD 'voermanne meej twee lijste', (Hasselt:) '.... meej twee lente' - leiden van een paard met een dubbele lijn Henk van Rijen - diejen boer gao vort voermanne - . . . vrachtrijden WNT VOERMANNEN - het beroep van voerman, van vrachtrijder uitoefenen; een bodedienst onderhouden
voet, vuutje zelfstandig naamwoord voet, lichaamsdeel trippetrap van kendervuutjes... (Piet Heerkens; uit: De Kinkenduut, ‘Naachtegaol’, 1941) De Wijs -- (Gehoord bij de start van de avondvierdaagse)“Denkte gij mee die vèf veur één voete, in de prèze te vallen?” (09-07-1967) Van Beek - Als iemand er z'n gemak van neemt en zich goed laat doen (eten, drinken, enz) zegt men naderhand: "Hij ging fijn met de voeten op de stoof zitten." (Nwe. Tilb. Courant; Tilburgse Typen afl. XIII; 28 maart 1958)
Cees Robben –
[Marktkoopman met sinasappelen] Tien vur unne gulden... Mar vur de
voet vatte... (19650723) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - ik koom nie óp blôote voete (S'7l) - kaartterm: gezegd door iemand die meent goede kaarten te hebben. (reactie: dès mar goed ôok, aanders kónde zónder sòkke terug. Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - te voet èn te veld koome (JM'50) - helemaal de weg niet weten uitdr. - vur de voet: ge moet ze vur de voet vatte = niet uitzoeken; vgl. v. Dale: voor de voet iets weggeven of verkopen = zonder te keuren of uit te zoeken: voetstoots. A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - Volgens krt.65 krijgt het plur. geen umlaut, wel het achtervoegsel (= suffix)–e (sjwa). WBD III.1.3.211 'voetgetuig' = schoeisel lengtemaat = 0,287 m, verdeeld in 10 duim à 2,87 cm; 20 voet = 1 roede (van 5,75 m) (in Tilburg in gebruik vóór de invoering v.h.Ned. Metriek Stelsel, 1820)
voet
van een plattebuiskachel WBD voet - hoef v.d. koe, ook 'klaaw' of 'klòw' genoemd WBD voet - paardehoef WBD 'vuutje', 'voetje-óp', (Hasselt) 'voetóp' - voet omhoog (commando voor een paard)
voetbal zelfstandig naamwoord, mannelijk het voetballen As en zondag et spul begient/ dan is zen lêed geleeje/ hij kan fèèn nòr de voetbal toe/ èn is hêel dik tevreeje. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Hij wèl... zij nie tevreeje... )
Ak vruuger nòr de voetbal ging... (Lechim; ps.
v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Minder
gevaor) voete werkwoord, zwak voeten (kinderspel) Van Delft - Voorts was er een spel, dat slechts met twee jongens gespeeld werd en "voeten" genoemd werd. Ieder had een ijzeren bolletje. Er werd een kuiltje gemaakt en wie het kortst bij het kuiltje lag, mocht eerst. Dan trachtte men met den bol den anderen bol te raken, en lukte dit, zoo moest de afstand der bollen met de voeten afgepast worden, zóólang tot men honderd voetlengten had. Wie dit het eerst bereikt had, was de winner, en het spel werd hervat op dezelfde wijze. (Nwe Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 106; 23 maart 1929)
voeteeren werkwoord, zwak lopen N. Daamen, Handschrift 1916 - "ik kan nie goed meer voeteeren (loopen)" WBD III.1.2.117 'voeteren' = gaan, lopen WNT VOETEEREN - te voet gaan, loopen
voetegetèùg vòjer zelfstandig naamwoord vader Dirk Boutkan (1996) - (blz. 22) 'vòjer' naast vaader en vadder
völder
bijvoeglijk
naamwoord, comparatief Dirk Boutkan (1996) - vèùler (het achtervoegsel (= suffix)-der treedt op na -r en -n) -- comp. van 'vèùl', met epenth. d en vocaalkrimping
volderij zelfstandig naamwoord vollerij, afdeling van de textielfabriek waar de wol gevold wordt Interview Hermans - 1978 - “en volderij dè wil zègge…oew goed dè moes dichter gemaakt wòrre, dè noeme ze voller, vol is dichter maoke, dus dè dichter maoke dè wier toen meej en klein beetje zeep wier dè gedaon…” (transcriptie Hans Hessels, 2013) ► KLIK HIER om het interview te beluisteren
volèèrd zelfstandig naamwoord volaarde WBD (II:1055) -- De wasvloeistof [bij het vollen van het laken] is volgens Grothe "water met verrotte urine, volaarde (een glibberige, magnesia houdende kleisoort) of zeep."
WBD (II:1056) -- Grothe zegt op
p. 384: "De tot het vollen dienende vloeistof bestaat uit water,
waarin verscheiden vetachtige of glibberige zelfstandigheden gemengd
of opgelost zijn. Het doel dezer bijmengselen is de verwijdering der
misschien nog aanwezige vetstoffen, benevens de verhooging der
lenigheid en glibberigheid WBD (II:1057) -- 'vóléért' - volaarde
WTT 2012 -- volaarde wordt
tegenwoordig aangeboden als cosmetisch product: "Een gezuiverde
sedimentaire klei met uitstekende drogende en reinigende
eigenschappen. Het is vooral bruikbaar als een gezichtsmasker voor
de vettige huid en verzacht acne, uitslag en ontstoken huid. Het
wordt soms een “huidbleker” genoemd omdat het de reputatie heeft dat
het vlekken van de huid kan verwijderen. Een uitstekend ingrediënt
voor zeep. Drogend, egaliserend en verstevigend." (Internet; 2012) vòlk zelfstandig naamwoord volk Cees Robben - ons Sieleke heeget himmol nie op mansvolk begreepe; Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - 'Daor et vòlk is, is de neering' zi de mòsselenboer, èn hij reej mee zene kreugel de kèèrk in (Pierre van Beek - TT '64) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - geduureg vòlk ónder de schòlk hèbbe (R'75) - steeds in verwachting zijn. Mandos - Brabantse spreekwoorden (2003) - goej vòlk, goej zatlappe (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1968) - verontschuldiging voor mensen die veel drinken maar voor niemand onaangenaam zijn Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - hoe meer vòlk veur, hoe minder dèt ópschiet (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1971) - gezegd m.b.t. een mis met drie heren Frans Verbunt (1996) - hoe laoter óp den aovend, hoe schónder volk Goem. VOLK - volek znw.o.: er is veel - op de markt; bij groot - dienen; ik heb vandaag - (= bezoek) thuis; het kleine – (= kinderen) C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VOLK v l) - mensen: er was veul volk; 2) - slag van mensen, soort: goej volk, mèr rouw; 3) - bezoek: we hebbe volk; roep bij de deur: volluk; 4) familie: ons volk = onze familieleden (alleen voor aangetrouwde familie?); 5) personeel: we moete volk hebben; 6) als achtervoegsel: manvolk, vrouwvolk. Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - 'volk' zn - volk, arbeidskracht WNT VOLK 3) e) - Uitroep om aan te duiden dat men iemands woning of winkel is binnengekomen en gehoor verlangt.
völlakker zelfstandig naamwoord vuilak ►völlek
völle werkwoord, zwak WBD een veulen werpen, ook aangeduid met het type 'veulenen' — völle - völde - gevöld WNT VEULENEN - l) een veulen werpen; 2) (een veulen) baren, werpen
völle, vulle, veule zelfstandig naamwoord WBD veulen (zie 'veule') WBD völletaand - het melkgebit van een veulen, ook 'vulletaand' genoemd WBD völmérrie - dragende merrie, ook genoemd 'vullemèèr' WBD völleziekt - leewater (ziekte bij jonge paarden) DANB ge moet óns veulen is koome keure
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. -
völleghei, völleghèd zelfstandig naamwoord vuiligheid Audio-opname 1978 – Dhr. Bertens – “Mèn dòchter die ha hier zogezeej zonne stinpöst staon………èn en uur nòdderaand koste zôo de slierte öt trèkke, de völleghèd dieter ötkwaam!” (Collectie Heemkundekring Tilborch; transcriptie: Hans Hessels ► Klik hier voor audiofragment) Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'vuilighei' (bis) Enen enkeling van de jong naam de moeite, meej enen emmer waoter de völlighed weg te spuule, de miste lieten et mar zôo et waar. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007) WBD (III.2.1:282) völleghèd = vuilnis, ook 'rotzooi' genoemd WBD (III.3.3.356) völleghèd = onkuisheid WBD (III.4.4:103) 'vuiligheid' = natte sneeuw Stadsnieuws - Daogs nò de kèrmes leeter aatij enen hoop völleghèd op straot (060507) A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - znw.vr. - vuiligheid: l) onkruid, neervallende nattigheid (regen, sneeuw, ijzel); 3) vrekkigheid Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VUILIGHEID ww. vuiligheid doen - aan eene natuurlijke behoefte voldoen Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - völlighèd zn - vuiligheid, onkruid
völlek zelfstandig naamwoord vuilik, vuilak, viezerik, smeerpoes N. Daamen, Handschrift 1916 - "vuilik - zedeloos mensoh; gierigaard" Dirk Boutkan (1996) - völek (blz. 34) met vocaalreductie WBD III.1.4:113 'vuilik' = smeerpoes; 114: 'vuilak' = smeerpoes A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - znw.m. - vuilik, vrek
völleke werkwoord, zwak vies doen - völleke - völlekte - gevöllekt
völlekes zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - vuilnisbelt Stadsnieuws - 'Brèngt dieje ròtzôoj mar nòr de völlekes' - naar de stort (311007)
Restant van de vuilnisbelt langs de Ley in Tilburg Zuid; foto WTT 2009
völlekesbak zelfstandig naamwoord Wèk èrger vèèn…gin plèstiek zakke/ vur in ouwe völlekesbak. (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Haaw et miljeu schôon) Den aawe trouwe völlekesbak... (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Èn toen verscheen er de konteener) Henk van Rijen - vuilnisemmer Henk van Rijen - 'Gè mot dè vööl vort in de völlekesbak doen!' CiT (14) 'Ge moet dè vùil in de völlekesbak doen'
völles zelfstandig naamwoord vuilnis WTT 2012 -- het ontbreken van de n wordt als dialectisch beschouwd maar was vroeger normaal. Het WNT hierover: 'VULLIS, znw. vr. en onz., mv. -sen (...) Mnl. vuulnisse. Daarnaast zijn ook de vormen vuilis, vulnis, vulle(n)s en vuilens aangetroffen. De vorm vullis (...) blijkt jonger te zijn dan vuilnis. In de 16de en 17de e. worden beide op dezelfde wijze gebruikt; later blijkt vullis eerder tot de volkstaal te behooren en vuilnis tot meer formeel taalgebruik.'
Emblematische prent van Jan Luyken - uit: Het leerzaam huisraad (1711) völlesbak, völnisbak, völnesbak zelfstandig naamwoord vuilnisbak As ons taante Kee der stem verhief, dan kréége wij de schrik van ons lèève en wiere in China de völnisbakke bèùte gezet, zôas wij ondermekare zeeje. (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006) Hij was [nl. de hond] vant völlesbakkeras,/ brèùn, meej hier èn daor wè streepe... (Henriëtte Vunderink; Onzen hond; k Zal van oe blèève haawe, 2007)
zelfstandig naamwoord Pierre van Beek - vrijwilliger, volontair (Tilburgse Taalplastiek 178 - 25-8-1973) -- Wie vrijwillig onder dienst ging, werd als "volletier" betiteld naar het Franse "volontaire" (vrijwilliger). Nadien bleef dit laatste woord nog in zwang voor iemand, die zonder loon te ontvangen arbeid verricht om in een bepaald vak te worden opgeleid. Dat is nu ook van de baan. Henk van Rijen - 'vòllentèèr'
volmòkt bijvoeglijk naamwoord volmaakt DANB ginnenêene 'mins' is vólmòkt
völnes zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - vuilnis WBD III.3.1:329 'vuilnisbelt' = stort; ook genoemd: 'belt', 'vuilnishoop'
volontèèr bijwoord volop WTT 2012 -- Niet te verwarren met 'volletier' [zie boven]. 'Volontèèr' is uit het Oudfranse 'volontiers', 'naar believen'. N. Daamen, Handschrift 1916 - "'t waas er volontair (volop)" Informant Th. Witters Helmond (Goirles dialect; documentatie Nijmegen) -- "tisser vólenteer" - het licht brandt er volop
volslaoge bijvoeglijk naamwoord WBD III.2.2:46 'volslagen' = volwassen
vòltje zelfstandig naamwoord dim. voile, korte sluier Henk van Rijen - ze hò en gruun vòltje veur – ze droeg een groene voile
völtje zelfstandig naamwoord, verkleind vuiltjes Hij hò en völtje in zen ôog -- dim. van ‘vèùl’, met vocaalkrimping
von werkwoord, persoonsvorm vond Dirk Boutkan (1996) - vón - vond (1e pers. sing.) — verleden tijd enkelvoud van ‘vèène' Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VON - 2e hoofdvorm van 'vijnen'
vong werkwoord, persoonsvorm ving - ook de vorm 'ving' komt voor - verleden tijd van 'vange' (naar analogie van 'gong', 'hong' e.d.) Cees Robben – Wij schudden ons mölderkes mist uit de heg (...) of vonge ze rond de lantèère op straot... (19570525) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VONG - 2e hoofdvorm van 'vangen' (ook: ving) WNT VANGEN (I) - Gewestelijk (en ook bij dichters) komt veelvuldig voor: ik vong, wij vongen, (ge)vongen
vòntje zelfstandig naamwoord, verkleind vaantje WBD III.3.1:429 ‘vaantje’ = wimpel
zelfstandig naamwoord vogel Uitdrukking 1929 -- A.J.A.C. Van Delft - "Zoolang ze vrijen, zijn het minnebroeders, doch getrouwd worden het kruisheeren." En de vader wist ter aanvulling: "Zit de vogel in de kooi, dan fluit de vogelaar minder mooi." (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929) 1964 -- Pierre van Beek -- Ja. hoe gaat het eigenlijk met die mannen: "Zolang ze vrijen zijn het minnebroeders, getrouwd worden het kruisheren". Men vertelt dat ook nog wel anders: "Zit de vogel in de kooi, dan fluit de vogelaar minder mooi". (Tilburgse Taalplastiek afl. 15; Nieuwsblad van het Zuiden, 21-10-1964) 2003 -- Mandos - Brabantse Spreekwoorden - zit de voogel in de kooj, dan flöt de voogelèèr minder mooj (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1964) - gezegd over een getrouwde man. WTT 2012 -- De uitdrukking spot met de houding van mannen (de vogelaar ofwel vogelvanger) ten opzichte van vrouwen (het vogeltje); tijdens de verkering zingt het mannetje zo mooi als hij kan om haar in het kooitje van het huwelijk te lokken, na het huwelijk wordt het wat dat betreft minder. Een en ander wordt ook uitgedrukt door de uitdrukking met 'minnebroeder' en 'kruisheer'. Samenstelling WBD èndvoogel - roepwoord voor een eend, waarnaast ook gelden; 'eend', ‘ind', 'poel poel poel' en 'woele woele woele woele'
voogelkôojkes zelfstandig naamwoord , meervoud, verkleinde vorm vogelkooitjes -- bijnaam van De Stadsheer, het appartementencomplex aan de Spoorlaan bij de Noordhoekring, zo genoemd wegens de uitstekende balkons. Lodewijk van Dorrus Misters - "Het Groenewoud" was een bierhuis aan de tegenwoordige Groenewoudstraat en de Oude Dijk, die zijn begin vindt aan de Markt. Door de Broekhovense akkers is zijn voortzetting. Een andere woning in die buurt werd genoemd "het Vogelskooike" omdat de bouwer de naam Vogels droeg. (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Uit onze Tilburgse folklore, afl. 13 ‘Oude koffiehuizen in Tilburg 1’; NTC 16-2-1952)
voogelwaaj zelfstandig naamwoord WBD braakakker (stuk land dat men gedurende een of meer seizoenen laat rusten, teneinde de grond niet te zeer uit te putten) (Hasselts woord) A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - znw.vr. 'vogelwei' - braakliggende grond Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VOGELWEI znw.v. - akkerland dat ledig en onbebouwd liggende, vol onkruid gegroeid is. Kiliaen - VOGHEL-WEIJDE - ornithoboscium; - solum cessans, ager effaectus.
vooj zelfstandig naamwoord WBD II.4.2:63 ‘vooi’ = wijfje van een haas
voor zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - der is gin rèèchte voor meej te ploege - er valt niets mee te beginnen WBD III.1.1. lemma aarsspleet – voor, Tilburg Dirk Boutkan (1996) - (blz. 23) 'vu:r' = vôor (vore)
vôos bijvoeglijk naamwoord voos, droog WBD III.2.3:34 'voos' = stroef (van tanden) WBD III.2.3.159 'voos' = rot (fruit); ook 'murt’, ‘verrimpeld’ WBD III.4.4:33 'voos weer' = lauw weer, ook ‘zoel, zacht’ WNT VOOS – veel betekenissen; zie aldaar
werkwoord, zwak WNT vooizen 'doen klinken’ (?) De Wijs -- Snert lust ie as ‘ne grôte. Mar 's avonds zitten te vozen en ammaol van die sokkenlôpers, ge wit wel, die langs zunne rug omhoôg kruipe en bij z’n halsboordje de vrijheid kiezen (24-02-1966) Cees Robben – Snert lust-ie as unne grôôte../ En ‘saoves zit-ie mar te vôôze... (19661111)
vordil, vordiltje zelfstandig naamwoord voordeel Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vórdiltje
vörk zelfstandig naamwoord vork deel van een boom waar de stam zich in tweeën splitst WBD mistvörk - mestriek WBD III.4.3:53 vork - splitsing van een stam; ook mik of gaffel genoemd WBD (III.2.1:158) 'vork', ook 'vorket'
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VÖRK (uitspr. vörrek) znw.v. – schaapherdersschupken.
vorke zelfstandig naamwoord dim. WBD ondiepe voor (bij het ploegen). Ondiep ploegen = 'schèlle' - dim. van 'voor', met vocaalkrimping
vörm zelfstandig naamwoord vorm
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. -
vörme werkwoord, zwak vormen Cees Robben - Zèède gij wèl gevörmd? -- vörme - vörmde - gevörmd
vòrs bijvoeglijk naamwoord vers Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'vorsche bukkem' ...vors als kadetjes en klaor om er in te bijte... (Jan Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; ’Kareltje Vinken’; feuilleton in 10 afl. in NTC 13-4-1940 – 24-8-1940)
Cees Robben – aacht vorse
bukkeme (1960405) Ik haol wir vorsgebakke mik/ bij onzen èègen bekker... (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Wir int gerêel) WBD III.4.4:47 'vers weer' = druilerig, nat weer WBD 'vòrs'(bijvoeglijk naamwoord ), 'vòrse koej' of ‘vòrse' - koe die pas gekalfd heeft, ook genoemd: 'vèrs'(bijvoeglijk naamwoord ), of 'vèèrs'(zn) WNT VERSCH - Regionale vormen met o of (vooral) a komen vaak voor, ook in het oudere lit. materiaal C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VERS (vors) bijvoeglijk naamwoord - l) fris, nieuw, pas gegroeid of gemaakt: vorse mik; 2) gezegd van een koe die pas gekalfd heeft: 'n vorse koei.
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Haor VORS - vers
vòrseghèd, -hei zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - versheid Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - 'vorsighèd' zn - vers spul
vòrst zelfstandig naamwoord WBD nok v.h. dak (hoogste gedeelte, horizontale lijn gevormd door snijding van twee dakvlakken); ook 'nok' genoemd WBD III.4.4:90 'vorst = idem (vriesweer)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VORST znw.m. en niet v. - nok v.h. dak; ook gebezigd voor 'vorstpan', maar dan v.
vòrsten werkwoord, zwak WBD III.4.4:91 'vorsten’ = vriezen; 94: 'vorsten' = rijpen
vort bijwoord voort, voortaan; heden ten dage; vooruit Ik zieget vort slèècht - Mijn gezichtsvermogen gaat achteruit; Ik begin het slecht te zien. Ge lopt mar rèèchttoevort - Je loopt maar rechtdoor
Cees Robben – Ge doet zôô mar
vort... (19640522) DANB zene mooter is kepót: hij kan nie vórt òf trug Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VOORT (Kemp. vört) bw - voorbij, verder, sprekend van den tijd. Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - 'vòrt' bw - voortaan J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - VOORT i.p.v. voortaan, is hier veel in gebruik. Z.a. C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VOORT bw - 1) vooruit: doe 's vort - schiet eens op; 2) voortaan, van nu af aan: ik gò vort mee de fiets; ik zé vort 'n aaw ménneke.
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. -
vòrt, vaort zelfstandig naamwoord vaart, heimwee, snelheid Cees Robben – Wie heej gin haost en nôôt gin vort... (19570615) WNT VAART (III) - toestand waarbij het iemand vaart, waarbij hij ergens niet wennen kan of heimwee heeft. Alleen in Brabant. J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - blz. 630 ... voor hetgeen wat elders heet 'het zal hem afvallen' zegt men hier 'het zal hem varen'. Het zelfst. nw. vaart is in denzelfden zin hier gebruikelijk
vortdoen werkwoord, sterk voortmaken, opschieten Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vórtdoen dè oew naoje kraoke ('75) - je uit de naad werken — vórtdoen - deej vórt - vórtgedaon — d van doen wordt stemloos na 't' van vórt, en smelt samen Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - -VOORTDOEN - voortgaan met iets te doen, fr. continuer
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VORT bw 1) vooruit: doe 's vort - schiet eens op. WNT VOORTDOEN - 2) voortgaan met datgene waarmee men bezig is
vorthuu tussenwerpsel WBD vooruit! (voermansterm om een paard te doen voortgaan), ook 'juu' genoemd WNT VORT - (I) 11) a) - als uitroep om rij-, trek- of lastdieren vooruit te doen gaan
vòrtje zelfstandig naamwoord dim. vaartje Meej en vòrtje van sisteg Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vòrtje -- dim. van 'vaort', met vocaalkrimping
Ill. Rolf Janssen vòs, vöske zelfstandig naamwoord dim. vos WBD vòs - vospaard WBD dónkere vòs - bep. koffievos (donker) WBD kòffievòs (Hasselt) - de donkerrode koffievos WBD zwèètvòs - bep. koffievos (zonder kleuraanduiding) WBD goudvòs - bep. koffievos (zonder kleuraanduiding) WBD vòsschimmel - gekleurde schimmel, ook genoemd 'rôodschimmel', ‘blauwschimmel', of (Hasselts) 'blauwe' resp. 'brèùne' WBD vòsbónt pèèrd - vosbont paard (roodbont), ook genoemd 'rôojbónt pèrt' of (Hasselt) 'koepèèrd' Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as de vòs oud wòrdt daansen de kiepe óp zene rug (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1969.) - een oud mens verliest zijn energie en gezag. Dirk Boutkan (1996) - dim. vòske/vòsje (blz. 52)
vösje zelfstandig naamwoord dim. vuistje; moker, kortgesteelde metselaarshamer WBD III.1.1.161 'vuistje' = vuist -- dim. van 'vöst', met t-syncope
vòske zelfstandig naamwoord dim. vaasje
vöske zelfstandig naamwoord dim. vosje Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vuske - vosje (voor u vgl. 'mulder' en 'putje = pötje)
vaccinium vitis-idaea -Wikipedia vòssebès zelfstandig naamwoord vossenbes - vaccinium vitis-idaea WBD III.4.3:182 vòssebès - rode bosbes
vöst, vösje zelfstandig naamwoord vuist Meej de vöst op tòffel slaon. - Met de vuist op tafel slaan. Cees Robben - vur de vöst WBD III.1.1:160 'vuist = vuist Goem. VUIST - vöst znw.vr.; dim. vösteke Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vöste zn - vuisten
vöste werkwoord, zwak Henk van Rijen - vuisten, gokspelletje spelen, bambezaaien Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vöste ww - vuisten, bamzaaien WNT VUISTEN - afl. 8° als benaming voor een spel: handje raden
vòtje zelfstandig naamwoord dim. vaatje Pierre van Beek - vòtje zuur bier - oude vrijster WBD III.4.4:300 'vaatje' = 250 liter, ook 'okshoofd' of 'karneuk' -- dim. van 'vat', via 'vaote', met vocaalkrimping Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VAATJE znw.o. -- vierde eener gewone ton
vraacht zelfstandig naamwoord vracht Cees Robben - Ge kóndt meej vur hêel vraacht of halve vraacht A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - znw.vr. 'vraacht' - vracht
Vraant, d’Aaw vraat werkwoord, persoonsvorm vrat verleden tijd van 'vreete’
vraaw zelfstandig naamwoord vrouw Dirk Boutkan (1996) - (blz. 24) 'vraw' = vraaw
vrak zelfstandig naamwoord 1. wrak WBD mager paard, ook genoemd 'kapstòk' Goem. WRAK - vrak - wrang WNT VRAK = wrak 2. vrek En toen ie grotter wier, ies ie zo gierig geworre, zonne vrak, zo interessaant, zonne pin, zo gierig as de naacht. (A.J.A.C. van Delft, uit: ‘Toen Tilburg nog dorps was: Een heel typisch dialect’; Nieuwe Tilburgsche Courant, 17 juli 1956)
vrammes zelstandig naamwoord vrouw (vrouwmens) Van Delft - "Dè vrammes (vrouwmensch) moes d'r ège schaome." Dit is: Die vrouw moest zich schamen. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 108; 6 april 1929)
...de vrouw van Cornelissen waar 'n
buitengewoon degelijk meensch, een reuzin van een frammes... (Jan
Jaansen; ps. v. Piet Heerkens svd; feuilleton ‘Bad Baozel’, 8 afl.
in NTC 31-12-1938 – 18-2-1939) vraog zelfstandig naamwoord vraag Cees Robben - òf ie durlópt blèèft de vraog; WBD III.3.1:264 'vraag' = verzoek
vraoge werkwoord, sterk vragen -- vraoge - vroeg - gevraoge (B: ook gevraogd en vraogde) Pierre van Beek - Vraokoewiets? - Vraag ik je iets? M vroage Cees Robben – Gaoget op de mert mar vraogen. (19540306) Naodè we et nog hier en daor gevraoge han… (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006) Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vroage - vroagde (vragen - vraagde) Henk van Rijen - hèk jou wè gevraoge? - heb ik jou iets gevraagd? daor hak nie om gevraoge... (Henriëtte Vunderink, Et möske, uit: Tis de moejte wèrd; 2011) Daor hèdde zèlf nie om gevraogen, hè. (Tillie B.: pseudoniem van Nicole van Wagenberg; uit een column van haar website ‘Tilburgs Taolbuuroo’, 2012) WBD III.3.1:39 'vragen', 'verzoeken, noden, uitnodigen' = uitnodigen A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - Notities m.b.t. het participium op kaart 'gevraoge'. A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - st. ww. (verl. tijd 'vroeg', vd. 'gevraoge(n)' en 'gevraogd’)
vraokoewiets vrèddag 1. zelfstandig naamwoord vrijdag Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - Vrêdaag - vrijdag (ê = die van fr. même) Vleeë Vreddag hek inne kaoter gestrikt man! (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - 2. bijvoeglijk naamwoord vrijdags de vrèdagse mèrt - de vrijdagse markt de vrèdagse cent (houdt verband met de vrijdagse markt: snoepcent voor de kinderen) 3. bijwoord op vrijdag Frans Verbunt (1996) - agge vrèdags vlees it, krèède ene stèrt Freddags gaok noot nie de netuur in... (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)
vrêef zelfstandig naamwoord WBD wreef: het hoogste deel v.d. voorzijde v.d. voet (II:713) WBD III.1.1.175 'wreef' = wreef — ook verleden tijd van vrèève WNT VREEF = wreef
vreejeg bijwoord, bijvoeglijk naamwoord Henk van Rijen - vredig
vrêeke werkwoord, sterk wreken B vrêeke - vrôok - gevrooke WNT VREKEN - wreken
vrêet bijvoeglijk naamwoord parmantig, deftig, trots ►frêet Pierre van Beek - sjiek, voornaam M vrêet Soms mocht ik neffen onze ôme Henk op et maaimesjien zitten. Daor waar ik vréét op (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006) WBD vreet - moedig en opgewekt (van een paard), ook 'wakker' genoemd Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - meej lêed èn vrêet gegaon (KN'30) - zie 'lêed' WBD III.1.4:165 'freed' = pront; 167 'freed' = deftig; l68 'freed' = trots; 217 'freed' = onstuimig Haor VREET - fel C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - WREED (vree:t) bijvoeglijk naamwoord 1) fel, hard werkend, onstuimig (niet ongunstig): 't is 'ne vree:te - hij is een ijverig persoon; 2) in de uitdr. "t is toch vree:t' - het is onvoorstelbaar, erg, of anderszins moeilijk te verwerken J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - WREED zeggen in deze streken de landlieden voor moedig, deftig. Z.a.
vreete werkwoord, sterk vreten -- vreete - vraat – gevreete; in tegenwoordige tijd vocaalkrimping: gij/hij vrit R.J. 'ze vrèten de oren van oewe kop' - Nao die veulgewenste Vrede,/ Lieve Vrede, mee in Dee. / Wens ik oe, nén overvloed van Vrete,/ Vet, veul, en lekker, mee in Tee (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) De Wijs -- Hij hee hersens as ‘ne krentenbol en daor is dan nog van gevreete (16-01-1975) De Wijs -- (’n Tilburger bestelde in ’n restaurant een kreeftencocktail, welke zéér matig voor de dag kwam. Z’n opmerking luidde: )- Bij ons vreete ze kreeft, dè de pôotjes uit onzen bek hangen (17-10-1966)
vrèève werkwoord, sterk wrijven B vrèève - vrêef - gevreeve
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - WNT VRIJVEN = wrijven
vrèlle werkwoord, zwak dwarszitten De Wijs -- Denkte gullie dettie kaôt zô zèn omdek zô gevrêld heb (vrellen = dwarszitten)
vrèmd, vrimd bijvoeglijk naamwoord vreemd Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vrèmd volk - vreemdelingen Cees Robben – [vader tegen een kind] Alleej... Gift d’n ôôme is ’n hendje... Hij is wel vrimd... Mar nie vremd vur oe... (19580510) Henk van Rijen - vrèmd gaon - vreemd gaan WBD III.1.4:278 'vreemd' = onwennig Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VREMD bvw - vreemd, fr. étranger. Veel verwante talen hebben den korten klinker: Oudeng. fremd, Hgd. fremd, Deen. fremmed, Zw. fremmande WNT VREEMD, vremd
vrèmde zelfstandig naamwoord vreemde De Wijs -- ’t is as 2 druppels waoter, hij heeget van ginnen vrèmde (27-12-1968) Frans Verbunt (1996) - vreemdeling (iem. die nog niet zo lang in Tilburg woont) WBD III.3.1:30 'een vreemde, vreemde mens’ = vreemde, ook 'ene nie van hier' WBD III.3.1:30 'vreemden' = buitendorpsen WNT VREEMDE, vremde - persoon die tot een ander land of volk behoort, die uit een ander land afkomstig is ...
vrèmdeling zelfstandig naamwoord vreemdeling Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - ' vrimdelingen' Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VREMDELING znw.m. - vreemdeling, fr. étranger WNT VREEMDELING, vremdeling
vrêûk werkwoord, zwak intensief werken; loswrikken; wringen -- vrêûke - vrukte - gevrukt, met vocaalkrimping; (Dirk Boutkan (1996) - 41) -- ook in tegenwoordige tijd vocaalkrimping: gij/hij vrukt Dirk Boutkan (1996) - (blz. 37) vrêûke - gij/hij vrukt D’16 "vreuken - hard, onafgebroken werken" we vreuken mee haanden en voeten, om demme van erremoei moeten; (Piet Heerkens; uit: Brabant, ‘Aaw weeverlieke’, 1941) en kwaam daor veur 'n heg van brem en scherpe doren; hij vrong en vreukte vreed om deur die heg te komen (Piet Heerkens; uit ‘Vertesselkes, ‘De deur van de kerk van Baokel’, 1944) Och, peerdekraachte vreuke vreed aon kêr en ploeg... (Piet Heerkens; uit De knaorrie, ‘’t Peerebumke’, 1949) hij vreukt as ’n perd... (Piet Heerkens; uit De knaorrie, ‘Aon den ‘Erteman’, 1949) Vruuger, ochgod, 't waar zingen en springe, den hemel... hij leek me zo schoon, en dichtbij, mar naa, och Heer, 't is vreuken en vringe, a'k er mar koom, dan ben ik al blij. (Leo Heerkens; uit De knaorrie (Piet Heerkens), ‘Vruuger en naa’, 1949)
Cees Robben – ’t vreuken en
sjouwe... (19570309) De Wijs -- Gaon we driehappelepappe of pliesieke speulen mee vreuke? (15-06-1963) Quinten - tis unne vrûkurt die zunne wirgà nie kent! (Hein Quinten, Tilburgse spreuken; ca. 1990) Mistal plektedie [de heilige hostie] òn oew verhemelte vaast en zaate de hille mis meej oew tong vort te vrêûke om em los te krèège en dur te slikken… (Lodewijk van den Bredevoort – ps. v. Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007) WBD III.1.4:345 'wreuken' = zwoegen A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - vrêêke, vreike, vreuke, vruiken - wringen, hard werken Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - WROOKEN, ook WRUËKEN - al wrikkende wringen, met geweld wringen; gewrook, gewruëk
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VREUKEN (vreu:ke) onov. ww - hard werken met inspanning v. grote lichamelijke kracht en twijfelachtige efficiëntie. Verwant met: wreken? wringen? Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - 'vrèuke' ww - wringen, hard werken WNT WREKEN (II), wreiken, wrieken, wreuken, wrooken, vreken, vreiken, vreuken - 1) m.b.t. concrete zaken: met geweld, met kracht heen en weer bewegen met het oogmerk het genoemde los te maken; 2) met inspanning van al zijn krachten werken; 4) moeilijkheden maken,krakeelen. -- Naglijder op basis van verwantschap met 'wrooken' met scherplange oo.
vrêûker zelfstandig naamwoord iemand die continu bezig is, zonder er voldoening van te hebben; (fig.) indringer Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'zoo'nen vreuker' N. Daamen, Handschrift 1916 - "'t is ne vreuker" Henk van Rijen - dè zèn pas vrêûkers - dat zijn doorzetters Karel de Beer, Tilburgs bijnamenboek - 2000 - et vrêûkerke = Leyten (blz. 52) Karel de Beer, Tilburgs bijnamenboek - 2000 - ene vrêûker = hard werkende textielarbeider (blz. 98)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - WNT WREKER (II), wrekerd, vreker(d), vreiker, vreuker - l) harde werker; 2) ruziemaker, twistzoeker
vriend zelfstandig naamwoord vriend Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - de genoddigde gaaste, vrenden en noabure Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - allemans vriend is allemans gèk (D’l6) - wie voor iedereen goed is, ziet zijn goedheid al gauw misbruikt Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - meej vrienden ist nèt as meej zwòlme: ge ziet ze allêenig meej schoon weer (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970) - uiting van een gedesillusioneerd mens Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VRIND znw.m. - vriend
vries zelfstandig naamwoord - stofnaam (textiel) van fries Henk van Rijswijk - Vries: zeer oude benaming voor een grof wollen strijkgaren weefsel met langharig dek uit grovere wol van losgesponnen inslaggarens. Gebruikt voor winterkleding en overjassen. Rood, lichtblauw en donkerblauw vries: als vries maar dan in de wol geverfd waarbij de kleur afhankelijk is van het gebruik. Meestal in 4 schachts gelijkzijdige keper geweven.
(Herinneringen aan zijn opleiding aan de
Hogere Textielschool - 1 september 1950 tot en met juli 1954),
http://www.cubra.nl/auteurs/henkvanrijswijk/textielschool.htm
vrieze werkwoord, sterk vriezen B vrieze - vroor - gevroore As 't naaw ok mar zô lang goei weer blijft en nie begient te vriezen dè de kaaien er van barsten. (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 7; 30-11-1929) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VRIEZEN vroos, gevrozen, niet vroor, gevrozen.
vrije werkwoord, sterk vrijen vrije dèt klapt (uitdr.) - innig vrijen De Wijs -- Zij is aaltij haontje de veurste gewist, echt bèdehaand; ze vree mee d’ur zistien al thuîs en mee ’t trouwen mos ze ôk hard lôope… (10-03-1967) Cees Robben - Ze vreej al meej der zistien tèùs Cees Robben - vrije was er vruuger ónder de vaaste nie bij Henk van Rijen - agge gaot vrije, motte er êene vatte wòr ge de schorsteen van ziet rôoke -- vrije - vreej - gevreeje B vrije - vrijde - gevrijd gez.Pierre van Beek - Vrijen is zachjes praoten èn hard liege (Tilburgse Taalplastiek 132, 1971; BrH 58:207); Die vrijt meej zin, houdt et leeve derin.(BrH 58:208) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as ge wilt gòn vrije, dan moete ne knòl óp zak hèbbe (Nicolaas Daamen (Handschrift Tilburgs) - 1916 - ); knôl= horloge (zie aldaar onder Made) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - ik zèè gevreeje, zit mèske, èn ze waar mar eens gekust, óp et lèlleke van der oor (D’16) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as ze vrije, zègge ze 'lieveke, moete poepe?', èn as ze getrouwd zèn: 'kreng, moete schèète?' ('70)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - die vrijt, die haawt er et leeven in ('73)
vrijeghèd, -hei zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - vrijheid
vrijer zelfstandig naamwoord vrijer Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - durren vrêier is èrg ziek - (ê = die in gête - geiten) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vrijersgèld moete betaole (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1965) - jongens die van buiten de dorpsgemeenschap kwamen vrijen in een bepaalde herdgang, werden tegengehouden en moesten zich met een rondje vrijkopen
vrijersgèld zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - drinkgeld om een meisje uit een andere buurt vrij (los) te kopen
vrimd, vrèmd bijvoeglijk naamwoord / bijwoord vreemd (Vos in CR) Cees Robben – [vader tegen een kind] Alleej... Gift d’n ôôme is ’n hendje... Hij is wel vrimd... Mar nie vremd vur oe... (19580510) A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - vre'mt, bijvoeglijk naamwoord 'vreemd' - vreemd Goem. VREEMD - vrimt zn/bijvoeglijk naamwoord (vrimder, vrimste): nen - vogel (fig.)
vringe werkwoord, sterk wringen; dwarszitten; Van Delft - "Dat hij niet praot, vringt me" wil zeggen: Het doet mij leed, dat hij niet tegen mij spreekt. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929) Cees Robben - der is aaltij iets wèt oe vringt; WBD III.1.3:212 'wringen = knellen, gezegd v. schoenen; ook:'nijpen, knellen' WBD III.1.4:239 'wringen' = wrokken WBD III.2.1:336 'wringen’ = idem (v.d.was) B wringe - wrong - gewronge C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - WRINGEN onov.ww - behalve de gebuikelijke bet. ook: moeilijkheden maken, vitten, ontevreden zijn over elke regeling, ruzie zoeken. Iemand die dit regelmatig doet is een 'wringkloot' of 'neetoor'.
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - WNT WRINGEN, wrengen, vringen, vrengen
vringer, vringerd zelfstandig naamwoord Van Delft - Een "vringer" is een doordrijver, een dwarszitter. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929) Pierre van Beek - dwarsdrijver, ruziezoeker Ik had en ôom, hij is al jaore dôod./ Enen drammer hij wies aaltij alles beeter./ We noemden em dwarsdrèèver of bètweeter,/ òf vringerd, waor ie ok nie van verschôot. (Henriëtte Vunderink, Kriem pasjoonèl?, uit: Tis de moejte wèrd; 2011) WBD (III.2.1:337) 'wringer' = mangel Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vringer zn - ruziezoeker, kankeraar
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - WRINGER znw. m. - persoon die wrok draagt, nijdigaard. WNT WRINGER - 5) persoon die vaak of graag iemand tegenwerkt of ruzie zoekt, dwarsdrijver
vringklôot zelfstandig naamwoord dwarsdrijver, ruziezoeker C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - vringkloo:t m., - iemand die moeilijkheden maakt, vit, ontevreden is over elke regeling, ruzie zoekt; neetoor.
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - WNT WRINGKLOOT (N.-Brab.) persoon die vaak ruzie zoekt, moeilijkheden maakt
vrit werkwoord, persoonsvorm vreet R.J. 'vrit aa'tij alles op’ -- 2e & 3e pers. enk. tegenwoordige tijd van 'vreete', met vocaalkrimping
vrògske zelfstandig naamwoord dim. Henk van Rijen - vraagje
vrollek bijvoeglijk naamwoord vrolijk Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vrollik
vröllie
vrom bijwoord wederom, terug fleeweek vrom - de voor-vorige week Cees Robben – vleeje-week-vrom (19680816) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VROM bw - samentrekking van wederom, terug; VROMPAKKEN ww. - terugpakken Bosch vrom - weerom, terug WNT WEDEROM, wederomme, weerom, vrom Hees vrom (1:74) = weerom
vrommes, frammes, frommes zelfstandig naamwoord vrouwmens Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - et frammeske; vrammes, vrammesen Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - ''n heele berzie wilde vrammessen'; ''n strant vrammes' D’16 "vrammes - van het woord 'vrouwmensch'" Och, Hannie, ik kan nie genog van oe haawe, vriendelijk frommeske-lief (Leo Heerkens; uit De kinkenduut (Piet Heerkens), ‘Och, Hannie...’, 1940)WNT VROUWMENSCH, vrouwenmensch, vrommes Bosch vrommes - vrouw A. Weijnen, Etymologisch dialectwoordenboek (1995) - vrommes - vrouw. Verholen samenst. van vrouw en mens C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VROMMES o. - vrouwmens J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - VROUWMENSCH. Dit woord, in Holland bijna een scheldwoord, heeft in deze streken, bijzonder bij de landlieden, niets veraohtelijks. In'vrouwmensch' ligt minder een tautologie dan in MANSKEREL.
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VREMMES, ook VRÄMMES en VRAMES znw.o. - vrouwmensch Oppr. VROMMES znw.onz. - vrouwspersoon, soms eenigszins minachtend.
vroomigheid vrötgang zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - vooruitgang
vrouw, vrouwke zelfstandig naamwoord vrouw gez. Twee vrouwen in êen hèùs zèn as twee katte meej êen mèùs. gez. En vrouwehaand èn en pèèrdetaand meuge nôot stilstaon. gez. Bèdehaand as en vrouwehaand èn en pèèrdetaand. gez. Den bakker heeter zen vrouw durgejaogd. (brood met gaten) Van Beek - "'n Vrouwenhand en 'n paardetand mogen nooit stilstaan." - Een vrouw dient bedrijvig te wezen. (Nwe. Tilb. Courant; Uit Tilburgs folklore; 18 juli 1958) Cees Robben - dè krikkel vrouwke; èn naa toch niks vergeete, vrouwke? Cees Robben - de miste boere hier slaope nog bij der èège vrouw; jè vrouwke; Cees Robben - ast er naawt, is óns vrouw den baos; Cees Robben - en blènde vrouw èn enen dôove meens; Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - Ónze Lieve vrouw stao int dónker (’73) - men zit er krap bij Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - hêete vrouwen èn kaawe koffie is tèèdwinst ('72) - ironische opmerking van mannen: bij beide bereikt men zijn doel sneller. Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as en vrouw et circuspèrdje öthangt, kòst ze veul strôoj (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970) - Luxe kost geld Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as der en vrouw getrouwd òf en pèrd gekòcht wòrdt, moete der nie tusse koorme (Kn '50) - aan tussenkomst is geen eer te behalen Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as ge gaot trouwe, moete begiene meej en aaw vrouw èn en jóng vèèreke, aanders boerde oover de start (vB'72) - . . . anders ga je over de kop wegens te hoge uitgaven en te lage inkomsten. Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - en vrouw zee per dag driemaol de wòrrend: smèèrges 'ik zèè niks wèrd', smiddags 'vatte gullie mar, ik zal et mènne wèl krèège’; saoves 'hil den dag gesjouwd èn nog niks gedaon' ('75); variant: ('50): 'smèèrges 'kèb zónne vèùle smaok', smiddags 'vatte gullie mar, ik krèèg et mènne wèl', saoves 'hil den dag gewèèrkt èn niks ópgeschoote. N. Daamen, Handschrift 1916 - flèùtende vrouwen èn brullende koej zèn zèlde goej Henk van Rijen - 'vraaw' Frans Verbunt (1996) - ge hèt twee sorte vrouwe: kaoj èn verrèkte kaoj WBD III.3.1:23 'vrouw', 'wijf' = vrouw WBD III.3.1:33 'vrouw' = mevrouw; ook: 'juffrouw' WBD III.3.1:35 'vrouw' = boerin; ook 'bazin' WBD III.1.1:4 'vrouwspersoon' = vrouw; 5 'vrouwmens' = vrouw WBD III.3.2:178 'vrouw' = vrouw in het kaartspel WBD III.2.2:47 'vrouwmens' = jonge vrouw; ook 'jonge vrouwmens' WBD III.2.2:88 'vrouwmens' = echtgenote
vrouwetong zelfstandig naamwoord vrouwentong Cees Robben – Un vrouwetong en unne gèètestart .. staon nôôt stil.. (19640626) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - en vrouwetóng èn ene gèètestart stòn nôot stil ('69) - ironische opmerking over het gepraat van vrouwen
vrouwetraon zelfstandig naamwoord vrouwentraan Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vrouwetraone ... en kwartje den eemer (Pierre van Beek - TT’70) - ze vloeien rijkelijk en er wordt weinig waarde aan gehecht
vrouwke zelfstandig naamwoord dim. vrouwtje Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - as vrouwke vèùl den hèrd ötkèèrt, laagen aile huukskes (Oostbrab. '78); as plöddeke vèùl de kaomer doe, dan stinken alle huukskes (Tilburg '72) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - 'èn' zeej óns-lief-vrouwke (HM'70) - reactie van iemand die niet geloofd dat iets maar zo weinig gekost heeft Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - et was naa gedaon meej et sèùker lievevrouwke (HM'70) - het was nu uit met het goede leven Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - óns-lief-vrouwke, gift em nòg en douwke - schietgebedje tijdens het overvliegen van een V1 of V2 Lied: Vrouwke tis vastenaovend
vrouwmèèd zelfstandig naamwoord Pierre van Beek - meid die de huisvrouw vervangt Henk van Rijen - 'vraawmèèd' WNT Vrouw(e)meid (ook als kopp. vrouw-meid), (gewest.) - opperste meid bij eenen weduwnaar Westfries (Pannekeet) vrouwmoid, in de zegsw. 'as vrouwmoid diene' - als diensbode werkzaam zijn met de bedoeling of met de hoop t.z.t. de baas te trouwen (verouderd) Ghijs. vrouwemeid - boerenhuishoudster, speciaal b.e. weduwnaar. WNT VROUW(E)MEID, gewest. vrouwmeid - opperste meid bij een weduwnaar
vrouwvòlk zelfstandig naamwoord vrouwvolk WBD III.3.1:23 'vrouwvolk', 'wijfvolk'
vrukseltje zelfstandig naamwoord dim. nietig persoontje (zie vrêûke) S&S 'vreukseltje': mismaakt, ineengedrongen mensje of kind (hs K183) N. Daamen, Handschrift 1916 - "'t is mar 'n vreukseltje - mismaakt ineengedrongen meisje of kind" S&S VREUKSELTJE (zie boven) De A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - kent voor 'wringen, verdraaien' het ww 'vreuken'. Hij citeert daarbij ook uit Brabantius de omschr. 'eenig werktuig dat ergens in- of ondergestoken is met geweld omdraaien, -duwen of -trekken, zoo dat het werktuig dreigt te breken.' Het bet.-element 'mismaakt’ staat dus wel voorop. Het achtervoegsel (= suffix)-sel is produktief ter vorming van substantiva, vooral v. abstracta in pejorat. zin.
vrukte werkwoord, persoonsvorm wrikt(e) los, hard werken Dirk Boutkan (1996) - (blz. 37) vreuke - hij vrukt -- tegenwoordige tijd sing., resp. verleden tijd van 'vrêûke', met vocaalkrimping Cees Robben – Mar Jantje (...) vruutte, vrukte vort... (19611229)
vruug, vruuger bijwoord / bijvoeglijk naamwoord vroeg Cees Robben - ik mót mèèrege vruug óp; vruug òf laot; Cees Robben - vruug ópstaon dè is gin prófèèt; Kern's mêrges vruug (ê als in fr. même) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vruug óp èn meej de kiepen óp stòk, dè zal et em nie verlieze (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1965) - een geregeld leven geeft veel rendement. Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - ast kómt, kómmet vruug genóg (HM'66)-vervelende dingen komen altijd vlug Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vruug in de waaj èn laot vèt (D’l6)- jong getrouwd, zonder succes J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - VRUEG of vruug, naar het Hoogd. frühe. Z.a. A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - vruug (krt. 34), met umlaut (blz. 89)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VRUUG bijvoeglijk naamwoord /bw - vroeg
vruuger bijwoord vroeger, destijds; (B) te voren Vruuger waar alles aanders. - Vroeger was alles anders. Cees Robben – “Want in dè giense höske geens../ Wier vruuger bier gebrouwen... (19560908) Henk van Rijen - vruuger èn naa - ? A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - bijw. 'vruger' - vroeger, eertijds Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VRUGERTIJDS bw - vroeger, voortijds
vruugmis zelfstandig naamwoord vroegmis Cees Robben – vur de vruugmis (19600520) WBD (III.3.3:117) vruugmis, vissersmiske (vroegmis)
vruugpreek zelfstandig naamwoord ouderwetse, groengeworden paraplu, gedragen onder de arm Van Delft - "Ik nam m'n vroegpreek (ouderwetsche groene paraplu) onder den arm, terwijl m'n man zijn credietjas aantrok." Geen verklaring toegevoegd. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 109; 13 april 1929) WNT VROEGPREDIKATIE (geeft de onderhavige betekenis niet)
vruugt, vruugte zelfstandig naamwoord vroegte - Vumèrge in de vruugt… (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Cees Robben - ...in alle vruugte (19600520) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VRUUGTE znw.v. – vroegte
vruut zelsfstandig naamwoord neus (groot) WBD (Hasselt) snuit van een varken, aldaar ook 'snèùt' genoemd N. Daamen - handschrift 1916 - "vruut - snuit" En toen kwaam dieë kuus mee die lange vruut en blaosde 't vertesseltje uut. (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Cees Robben – [Hij] klottert lôôdrecht naor beneeje../ En valt hil z’n vruut kepot.. (19700925) Meens haauwt oe vruut tòch dicht... (Lechim; ps. v. Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Naachtwèrk) Dè en vruut en neus is... (Henriëtte Vunderink; Wieste..?; k Zal van oe blèève haawe, 2007) Stadsnieuws - Hij heej me tòch en vruut, daor kunde ast rèègent schèùle. (231209) C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - FRUUT v. - snuit, gezicht. WBD III.4.2:33 'wroet' - voorste deel v.h. gezicht van een dier; ook genoemd: snufferd, bakkes, bek of toot Karel de Beer, Tilburgs bijnamenboek - 2000 - vruut Heeren = bakker Heerkens (blz. 41) WBD III.1.1:65 'wroet' = gezicht WBD III.1.1:96 'wroet' = mond WNT WROET, vroet(e) - verbaalabstr. van wroeten; nagenoeg alleen in gewestelijk taalgebruik; met vr- anlaut in o.a. n-Brab.- l) mol; 2) snuit van een varken, ook toegepast op de mond v. personen ...
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. -
vruute werkwoord, zwak wroeten -- vruute - vruutte - gevruut -- Steeds korte uu Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'omdè-t-er 'ne mol onder 't erd aon 't fruuten was' 'n Uurke geleje hô'k de zon nog evetjes dur 'n holleke zien piepen mar naa zaat ze al lang te vruten om er opnuuw dur te komen, zonder dè ze't winnen kos. (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 3; 23-10-1929) Cees Robben – En wij vreuke en vruute ons dol... (19580308) De Wijs -- Ge mot nie vruute in wè was, mar in wè koomen moet (1965)
Cees Robben – Hij vruutte meej z’n haand in ’t
zaand (19600219) C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - FRUTEN onov.ww, wroeten, haastig snuffelen. Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vruten - wroeten WBD III.4.2:68 'wroeten' - graven v. konijnenhol, ook 'dabben', 'buten' WBD III.1.4:344 'wroeten' = wroeten Goem. WROETEN - Ook in den zin van 'woelen'; verder hard werken: wroeten en werken. WNT WROETEN
vul, veul telwoord, bijvoeglijk naamwoord Henk van Rijen - veel
vuile, völle, veule zelfstandig naamwoord WBD veulen (zie 'veule') WBD vulletaand - het melkgebit van een veulen, ook 'volletaand' genoemd WBD vullemèèr - dragende merrie, ook genoemd 'völmèrrie' Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vullens - veulens A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - waarnaast wel eens 'vuilen' resp. 'völlen', znw.o. - veulen
vuls te, vuste, vus te bijwoord veel te want daorveur zong ik vus te graog... (H.A. Sterneberg s.j., Een Busselke Braobaansch, uit: ‘’t Zaangerke’ , 1932)
...dan was de kerk vus te klèn... (Naarus; ps.
v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Audioregistratie 1978 -- “Mar die om hallef twaalf nòr de kèrk moese, war, waare die kleere van die alwir vulste grôot èn die schoene vulste grôot want die om hallef twaalf nòr de kèrk gonge, die schoene waare vul te grôot, die klapperde daor oover die kaaje van die grôote wèg heene, dèsse van de vèrte omkêeke, daor koome die zoone…” (interview met dhr. Hermans, transcriptie door Hans Hessels) Die kèèrels waare vus te muug. (G. Steijns; Grôot Dikteej van de Tilburgse Taol 2004) Zie Overdieps Stil. Gramm. § 40 Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VÖTTE bw - samentrekking van ‘veul te' veel te, al te Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vuls te veul, vus te veul WNT VEEL (IV) II, 8), d)) ook versterkt tot veels/ veuls: Veels te veel
vungske zelfstandig naamwoord dim Henk van Rijen - vonkje
vur, veur voorzetsel, bijwoord, voegwoord voor Waorveur moete vurkoome? WBD et kalf zit meej de kòp nao vurre - zit goed (vóór de geboorte) Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - vur de deur DANB dan spanneme et pèèrd vur de nuuw kèèr DANB ene kaawe kèlder is goed vurt bier Henk van Rijen - dees vur vurt fist èn dès vur nòt fist - dit is voor vóór het feest en… Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vur - vz - tegen, als, voor
vural bijwoord vooral Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURAL bw - vooral
vuraon bijwoord vooraan Cees Robben - simpelen die staon vuraon [datum]
vurbij, vurbè vz. R voorbij; in vergelijking met Vurbij oewe maot hèdde gij veul zakgeld, - Vergeleken met je collega… Henk van Rijen - vurbij giestere - vergeleken met gisteren C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VOORBIJ (vurbééj) bw-1) gepasseerd; 2) vergeleken met.
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURBIJ bw; in diverse samengestelde ww..
vurbijgaon werkwoord, sterk voorbijgaan, passeren Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - vurbijgaon as de Maos langs Bókhoove (Alg. Brab. ’50) - vurbîjgaon as de Maos langs Heusde (Tilburg ’50)voorbijgaan zonder groeten
vurbild zelfstandig naamwoord voorbeeld Cees Robben - Ge moest is en vurbild neemen òn onzen nuuwen buurman Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vurbild
vurblad zelfstandig naamwoord WBD voorblad: het voorste gedeelte van het overleer van een schoen, bestaande uit één deel, resp. twee delen (de neus en het voorblad) (II:715)
vurbroek zelfstandig naamwoord Frans Verbunt (1996) - gulp Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vurbroek zn - gulp WNT VOORBROEK 2) aparte strook stof voor de verticale opening in het midden van de voorzijde van de mannenbroek ... vervolgens ook die opening zelf; broekklep, gulp
vurdé voegwoord voordat DANB ik kan tòch nie koome vurdèk klaor bèn A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - voegw. voordat
vurdêel zelfstandig naamwoord voordeel Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'vurdeel - naodeel' WBD III.3.1:132 'voordeel','opbrengst, winst- = winst WBD III.3.1Ï133 -voordeeltje -,'meeval,meevaller,bof,tref' = meevaller GD08 den aawerdom komt teegesworreg meej enen hillen hôop vurdeele Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURDEEL znw.o. -op veurdeel - op voorhand, fr. d'avance
vurdeur zelfstandig naamwoord voordeur Henk van Rijen - 'vudeur, vustedeur' R Tegen iemand die zich als onmisbaar voordoet: 'As ik jou nie had en de vurdeur nie, dan moes ik aaltij aachteróm. Henk van Rijen - hij gong du de vudeur deur CiT (94) 'Hij ging du de vuddeur deur' Hees vurdeur (VIII:25)
vudraoge werkwoord, sterk Henk van Rijen - voordragen, declameren
vurènd zelfstandig naamwoord WBD keerstrook/ wendakker (strook grond aan het uiteinde van een akker, waar de ploeg; gekeerd wordt), ook genoemd 'vurft', 'tèène', 'rug', 'tèènerug', 'dwarsrug'
vurèùt bijwoord vooruit Cees Robben - Naa kan ie vurèùt; vurèùt dan meej de gèèt; WBD allee verèùt – vlugger! (commando voor een paard) Henk van Rijen - vurööt, öt de weeg! vooruit, ga opzij! A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - bijw. - vooruit Z.a.
vurft zelfstandig naamwoord WBD (Arch. v. Ginn. K 183) - keerstrook/ wendakker (strook grond aan het uiteinde van een akker, waar de ploeg gekeerd wordt) lett. 'voorhoofd'; ook wel genoemd 'tèène', 'rug', 'dwarsrug' of 'tèènerug' WBD III.1.1:39 'voorhoofd’ = voorhoofd Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VÖRFT (uitspr. vörreft) znw.m. - de opene plaats die vóór de hoeve gelegen is.
vurgaon werkwoord, sterk Henk van Rijen - voorgaan
vurhaand zelfstandig naamwoord gez. op de vurhaand zitte - bij het kaarten moeten uitspelen WNT VOORHAND - (kaartspel) - plaats (mmestal links naast den gever) van dengene die het eerste moet bieden of een kaart uitspelen A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - znw.vr. (kaartspelersterm) 'voorhand' (in de zegsw. 'op de veurhand zitte' - de eerste zijn die moet spelen) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURHAND znw.m. - op de veurhand zitten - de eerste moeten spelen; op vëurhand - vooruit Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vurhand zn - voorhand
vurhaawe werkwoord, sterk Henk van Rijen - voorhouden -- vurhaawe - vurhiel - vurgehaawe
vurjaor zelfstandig naamwoord voorjaar
Cees Robben – ’t Is vurjaor vuruit naa.. (19570309)
vurkaant zelfstandig naamwoord voorkant WBD voorste deel v.h. paard tot achter de voorbenen WBD stootkant v.h. paardezadel (nl. de hele voorkant tot aan de eerste brug) Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - meej de hielen òn de vurkaant geboore zèèn (Pierre van Beek - TT’70) – sloom zijn
vurkaomer zelfstandig naamwoord voorkamer WBD salon (mooie, doch zelden gebruikte zitkamer in een boerenhuis), ook 'goej kaomer' genoemd
vurkèènd zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - voorkind, kind van voor het huwelijk Frans Verbunt (1996) - vurkènder - kinderen uit een eerder huwelijk WBD III.2.2:74 'voorkinderen' = stiefkinderen WBD III.2.2:74 'voorzoon', 75 ‘voordochter' WBD III.2.2:112 'voorkind' = bastaard, ook 'voorloper' WNT VOORKIND - 1) kind uit een vroeger huwelijk; kind, vóór het huwelijk geboren; onecht, natuurlijk kind
vurkeur zelfstandig naamwoord voorkeur Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vurkeur Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURKEUR znw.m., niet v., - voorkeur, fr. préférence
vurkoome werkwoord, sterk vóórkomen; voorkómen Henk van Rijen - waorveur moete gij vurkoome? WBD III.1,1:117 'voorkomen' = borsten van een vrouw
vurkoome zelfstandig naamwoord borstpartij; voorkomen Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURKOMEN znw.o. - voorkomen; spr. Hij hee e schoo veurkomen langst aachter
vurkrèùpe werkwoord, sterk voorkruipen GD08 meej die rollaaters kunde bij den Albert Heijn òn de kassa hêel hèndeg vurkrèùpe -- vurkrèùpe – krôop veur – vurgekroope
vurlaoj zelfstandig naamwoord voorlade WBD 'vörlaoj' (II:96l) - voorlade (van een weefgetouw)
vurleezer zelfstandig naamwoord voorlezer = stadsomroeper Lodewijk van Dorrus Misters - De omroeper bespraken wij in een vorig artikel. Maar van een voorlezer hebben wij in Tilburg nooit gehoord. Daar deze twee bedieningen bij elkaar worden genoemd, menen wij te mogen veronderstellen dat beide met elkaar in verband stonden en door dezelfde persoon werden uitgeoefend. In dorpen in de nabijheid van Tilburg hebben wij de voorlezer wél gehoord en gezien. Het was 's Zondags na de late H. Mis dat voor het café tegenover de kerk een man op een stoel sprong en op onze vraag aan een familielid wat er ging gebeuren, kregen wij ten antwoord: de geboj (geboden, verordeningen) worden voorgelezen. Dat waren dan gemeentelijke verordeningen en datgene wat van gemeentewege moest worden gepubliceerd, zoals bijv. paren die in ondertrouw of gehuwd waren, en daarna notariële mededelingen wanneer, waar en welke panden of percelen zouden worden geveild, welke nog "onder het hoogsel stonden" (nog konden worden verhoogd) en wanneer hiervan de definitieve verkoping zou plaats hebben enz. Dan de meer particuliere bekendmakingen, waar stier of hengst ter dekking stonden, waar kalveren, biggen of veulens te koop waren enz. Dan was het als het ware een advertentiebureau en werden er ook wel 'ns koddige bekendmakingen voorgelezen. Jhr. de la Court, die in Middelbeers ter kerke ging en nog in zijn jonge tijd was, hield er wel van om tegen de kermis bijv. een of ander vergeten boerenmeisje onder de aandacht der jongelui te brengen of iets dergelijks. (…) Tegenwoordig hebben de advertentiekolommen der couranten beider taak overgenomen. (Lowie van Dorrus Misters; rubriek Onze Tilburgse folklore, afl. 5 ‘Voorlezer en wijkmeesters; NTC – 17-2-1951)
vurlichting zelfstandig naamwoord voorlichting Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vurlichting
vurlôop zelfstandig naamwoord WBD hoofdwort (de vloeistof die de eerste keer uit het beslag gewonnen wordt, in de brouwerij) WBD (II:2722) 'vurlôôper' - voorloper (onderdeel van een schaaf) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURLOOP znw.m. – bij brouwers: de eerste slijm dien men uit de brouwkuip bekomt; hij is witachtig, troebel en onklaar.
vurlôopeg bijwoord / bijvoeglijk naamwoord voorlopig Henk van Rijen - 'vurlôopeg, vurirst'
vurlôoperke zelfstandig naamwoord dim. Frans Verbunt (1996) - kind geboren vóór het huwelijk WBD III.2.2:112 'voorloper' = bastaard
vurman, vurmènneke zelfstandig naamwoord & dim. voorman Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'vurmannen' (plur.) Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURMAN znw.m. - spr. Iemand op zijne(n) veurman zetten - hem op zijne plaats zette, hem harde waarheden zeggen.
vurmeule zelfstandig naamwoord WBD (Hasselt) voorploeg (het losse, tweewielige voorste deel v.d. ploeg)
vurmiddeg, vurmiddag zelfstandig naamwoord voormiddag DANB hil de vurmiddeg al Cees Robben – We zen er vort van unne dag en unne vurmiddag... (19671110) [mensen van de dag]
vurnaom zelfstandig naamwoord vóórnaam
vurnaom bijvoeglijk naamwoord / bijwoord voornaam WBD III.4.4:282 'voornaam' = van belang -- vurnaom - vurnaomer - vurnòmst
vurop bijwoord voorop Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - hier gao de stróntkèèr vuróp (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1970) - gezegd als iemand zich in een gesprek voortdurend op de voorgrond dringt.
vurraaw zelfstandig naamwoord lett. 'voorrouw' Pierre van Beek - vurraaw hèbbe - aanduiding voor iemands plaats in een begrafenisstoet, naar volgorde van familieverwantschap
vurraod zelfstandig naamwoord WBD III.3.1:94 'in voorraad hebben' = idem WBD III.3.1:94 ‘in voorraad zijn' = idem WBD III.3.1:93 'voorraad' = idem
vurre bijwoord voren Kom mar nòr vurre Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - van vurren óp zen vadder lèèke èn van aachteren óp hil zen femielie N. Daamen, Handschrift 1916 - - gezegd van een zoon
vurrèès zelfstandig naamwoord WBD het voorrijzen van deeg in de trog
vurreg bijvoeglijk naamwoord vorig Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - ‘veurig' Cees Robben – Nao al ’t zuut der vurrige daogen/ ’t zilte naa op oewen dis..... (19540306)
vurrèùt zelfstandig naamwoord voorruit
vurriem zelfstandig naamwoord (Hasselt) kopriem (boven de ogen over het voorhoofd v.h. paard lopend)
vurrukkullukke
vurschèèr zelfstandig naamwoord WBD voorschaar (van een ploeg), ook genomad (Hasselt) 'vursohaor'
vurschiete werkwoord, sterk voorschieten WBD III.1.4:425 ‘voorsohieten' = iemand iets verwijten
vurschot zelfstandig naamwoord schort (zie ook 'toeschòrt) Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - schuddet mar in mene vurschoot Van Beek - een "vurschot" (voorschoot) is een lage schort; (Nwe. Tilb. Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958) Cees Robben - meej ene vurschót veur Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - winkeltje haawe ónder dere vurschót (Nicolaas Daamen (Handschrift Tilburgs) - 1916 - ) - steeds in verwachting zijn WBD 'veurschot' (II:940) - voorschoot v.d. wever; ook 'sloof' of 'slufke' WBD III.1.3:77 'voorschoot' = schort; ook: 'scholk', 'schort' WBD III.1,3:86 'voorschoot' = schort zonder borststuk A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - vurschót (krt. lO4)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURSCHOOT znw.m. en niet o. - voorschoot, fr. tablier; fig. voorgevel Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vurschòòt zn - schort
vurschòt zelfstandig naamwoord voorschot
vurspèlle werkwoord, zwak voorspellen Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'vurspèlle' -- vurspèlle - vurspèlde - vurspèld
vurst bijvoeglijk naamwoord voorst
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. -
vurstal zelfstandig naamwoord WBD voorstal (voorste gedeelte v.d. stal, de vrije ruimte tussen de muur v.h. woonhuis en de voedergoot)
A.P. de Bont -
Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vurstal zn - voorstal
vurstaon werkwoord, sterk Henk van Rijen - voorstaan
vurste bijvoeglijk naamwoord / zelfstandig naamwoord voorste WBD (Hasselt) voorste wendakker (de dichtst bij de ingang van de akker gelegen keerstrook voor de ploeg) Cees Robben - As we jou toch nie han èn de vurste deur nie, dan moese me aaltij aachterom; WBD 'vörste dwarsbalk' (II:952) - voorste dwarsbalk van een handweefgetouw
vurstèl zelfstandig naamwoord voorstel Cees Robben - Wè zègde van mèn vurstel? Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURSTEL znw.m. en niet o. – voorstel, fr. proposition
vurstèlle werkwoord, zwak voorstellen Cees Robben - Ik hèb menèègen irst vurgestèld. Cees Robben - Men buurvrouw wordt zó maogers der sevooj stelt gin reet mir veur. WBD III.3.2:343 'voorstelling' = toneelstuk -- vurstèlle - stèlde veur - vurgestèld
zelfstandig naamwoord bijzonder smakelijk deel van het geslachte varken Cees Robben – Wilde van de vang of ’t vurstuk... [van het varken] (19550205)
Jan Naaijkens - ‘Vurstuk zelfstandig naamwoord voorstuk. De
voorham van een geslacht varken. Het behoort tot de beste delen. Er
zijn twee vurstukke, aangezien er twee hammen zijn.’ Jan Naaijkens -
Dè’s Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - - 1992
vurvoet zelfstandig naamwoord kous N. Daamen, Handschrift 1916 - "ze loopt op er vurvoeten (op haar kousen)" WBD III.1.2:156 'op zijn voorvoeten lopen' = op zijn tenen lopen WBD III.1.1:l74 ‘voorvoet’ = voorvoet
vurwèèrde zelfstandig naamwoord voorwaarde Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - 'veurwèrde' Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VEURWÈÈRDE znw.v. – voorwaarde, fr. condition
vurzichteg bijwoord / bijvoeglijk naamwoord voorzichtig Cees Robben - ...ben toch vurzichtig... (19540227) WBD III.1.4:l36 'voorzichtig' = idem
vurzitter zelfstandig naamwoord voorzitter Kees en Bart (krantenrubriek in Groot Tilburg, ca. 1935) - vurzitter (passim) Cees Robben - Wè zègde van mèn vurstèl, vurzitter?
vusteveul, vulsteveul bijwoord, telwoord veel te veel Der is vusteveul geneuk in de wèèreld. - Er is veel te veel rotzooi op de wereld. Henk van Rijen - hij heej vusteveul te wèèneg in zen knip Frans Verbunt (1996) - 'veulsteveul, vusteveul’ -- De 's' geeft een genitivus partitivus aan. Bosch veulsteveul - veel te veel; ook: vusteveul
vustedeur zelfstandig naamwoord Henk van Rijen - 'vustedeur, vurstedeur, vudeur' - voordeur
vuudzaom bijvoeglijk naamwoord voedzaam
vuuge werkwoord, zwak passen, betamen -- vuuge - vuugde - gevuugd -- Steeds korte uu - Saomen op vekaansie, dè vuugt nie De groote muts blijft in de kaast: die is te zwaor, daor krège ze vort koppent van - zeggen ze - en darrum zette ze [de boerinnen] liever 'n huudje op. Dè zô'n ding op hullieë kop net zô min vuugt as ne vulpenhaawer in 'nen boerenvisjeszak willen ze nie geleuven. (Kubke Kladder; ps. v. Pierre van Beek; NTC; Uit ‘t klokhuis van Brabant 5; 7 en 14-11-1929) Wet is er naa vur onfesoendelijks aon degge oe bord aflekt? "Jè" heur ik oe zegge: Dè vuugt naa eenmaal nie". Mar waarom vuugt dè nie. Enkel en alleen omdèt naa eenmaal gin gewònte is? (Naarus; ps. v. Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra) Frans Verbunt (1996) - kèkt es òfdèt vuugt - kijk eens of het staat WBD III.1.4:318 'zich voegen' - zich goed gedragen Buuk Et vuugt nie tusse die tweej - het gaat niet goed tussen die twee Haor VUUGE - passen, 'voegen' Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - vuuge ww - aanstaan J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - VUEGEN, voor voegen; eertijds 'veugen' geschreven. Z.a. C. Verhoeven - Herinneringen aan mijn moedertaal - 1978 - VOEGEN (vuuge) onov.ww - passen; onpers.: dè vuugt men nie. A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - zw.ww.intr. en wederk. 'vugen' - 1) passen, betamen; 2) goed en handig afgaan Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VUGEN - voeden, passen, fr. convenir
vuuje werkwoord, zwak voeden B vuuje - vuude - gevuud; ik vuu, gij/hij vuut; steeds korte uu A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - zw.ww.tr. 'vuuien' - voeden, fokken
vuule werkwoord, zwak voelen — vuule - vuulde - gevuuld -- Steeds korte uu ik vuul geluk bij 't waandele langs de baon... (Piet Heerkens; uit: De Kinkenduut, ‘Geluk’, 1941) Cees Robben – ...of ge niks vuult... (19580301) Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - wie nie heure wil, mot vule Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - van vuule krèède nijnaogels (Nicolaas Daamen (Handschrift Tilburgs) - 1916 - ) - waarschuwing aan iemand die iets nauwkeurig betast. J.H. Hoeufft, Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - VUELEN voor voelen. A.P. de Bont - Dialekt van Kempenland - 1958 e.v. - zw.ww.tr. en intr. 'vulen' - voelen Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - VULEN - voelen, Hgd.fühlen
vuure werkwoord, zwak blozen, rood aanlopen
Harrie vuurde ’n bietje... (Jan Jaansen; ps.
v. Piet Heerkens svd; De nuuwe kapelaon van Baozel, afl. 9; NTC
26-11-1938) vuur, vuurke zelfstandig naamwoord; de u in het verkleinwoord is kort vuur Cees Robben – In m’n kaomer braand ’n vuurke... (19700220) WBD open haard (plaats onder de schouw waar het haardvuur brandt) WBD vuurèèzer - brandijzer (voorwerp waarin of waarop het vuur brandt) WBD vuurkeetel - idem Dirk Boutkan (1996) - (blz. 4) vü:r, vüre, waar vurke A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - vuur (blz. 30)
vuureg bijvoeglijk naamwoord / bijwoord vurig WBD III.2.2:108 'vurig' = geil, wellustig; 109 = vrouwziek
Vanessa atalanta vuurvlam zelfstandig naamwoord De vuurvlam *) hangt te vrijen *) -noot van Sterneberg bij dit woord: een vlinder... (H.A. Sterneberg s.j., Een Busselke Braobaansch, uit: ‘Waandeling’, 1932) óóóch, wè-d-is er 'ne/ vuurvlam toch schoon/ rood van vleugelkes,/ diep van toon... (uit: ‘Vlinderke’, Leo Heerkens; in: Piet Heerkens, De Mus, 1939) WTT – 2012 - WBD III,4,2 geeft uitsluitend voor Tilburg: De vlierspanner (Ourapteryx sambucaria) heet vliervlam in Tilburg; de atalanta, ook admiraal vlinder of nummervlinder genoemd (Vanessa atalanta), heet vuurvlam in Tilburg, Gilze, Goirle, Riel. Henk van Rijen - nummervlinder (Vanessa atalanta) WBD III.4.2:146 vuurvlam - vlinder (Lepidoptera), ook genoemd: 'vliervlam' of 'kapelleke'
vuutje zelfstandig naamwoord dim voetje Cees Robben – Mee blôôte vuutjes (19571207) WBD 'vuutje', 'voetje-óp’, (Hasselt:) 'voetop' - voet omhoog (commando voor een paard) R.J. 'gouwe vuutjes tippelen zuutjes' Cees Robben - meej baaj der vuutjes Kernkamp - Bezorging Dialectenquête 1879 - hendjes en vuutjes WBD III.1.2:153 'voetje' = stap, schrede -- dim. van 'voet', met umlaut |
|
Van vaajeg tot veur |
Inhoud Woordenboek Tilburgse Taal |
|
CuBra Home |
|
Cees Robben - Prent van de week - 05-10-1984 vurjaor
Lechim - Gedicht van de week uit de Tilburgse Koerier (1957-1982)
Lechim - Gedicht van de week uit de Tilburgse Koerier (1957-1982)
|
