
Toen de Goirlese
volksdichter Piet Brock het varken poëtisch wilde definiëren, deed hij
dat aan de hand van de lekkernijen die we aan het varken te danken hebben.
Hij noemde onder andere zure zult, maar ook
Knappende
kaojen
ùit reuzel
gebraojen.
Maar Brock begon
zijn gedicht met het allerlekkerste: ‘Snert meej hiel.’ [Vuurstintjes
ketse; Goirle 1990]
De ‘hiel’ dat
is de varkenspoot, en ‘snert’ is uiteraard de soep waarvan de spliterwten
het basisbestanddeel zijn. Relatief goedkoop, voedzaam, en vooral in de
winter een geliefd gerecht voor de broodnodige weerstand.
‘Snert’ is
geen dialectwoord, het komt overal in Nederland voor. ‘Snert’ is wel
veel ouder dan ‘erwtensoep’. We hebben hier te maken met een
taalsociologische ontwikkeling die vergelijkbaar is met die van ‘zult’
naar ‘hoofdkaas’. Zowel snert als zult zijn gerechten uit de
volkskeuken die hun weg hebben gevonden naar de tafel van de betere
standen, en daarbij hoort vaak ook een ‘beter’ woord. Ook ‘hiel’
valt onder die verdenking; de ‘gewone man’ heeft meestal een ‘poot’
in zijn soep, in het Tilburgs: ‘pôot’, meervoud ‘pôote’,
verkleinwoord ‘potje’; of ‘vèèrkespôote, vèèrkespotjes’. Wat
de soep betreft, die heet in het oudere Tilburgs, naast ‘snèrt’, dan
meestal niet ‘èrtesoep’ maar ‘èrtsoep’. ‘Ert’ is dus in het
Tilburgs zowel enkel- als meervoud.
De belangrijkste
vraag is natuurlijk waarom snert eigenlijk ‘snert’ heet. Ik heb daarop
geen pasklaar antwoord gevonden, maar wil wel een suggestie doen. Maar
laten we eerst het gebruik van ‘snert’ in de geschreven
(dialect)teksten van Tilburg en omgeving bezien, waardoor het gebruik van
het woord ook gedateerd wordt.
Schaarste
1941 – Piet
Heerkens
In de
oorlogsjaren waren zelfs de ingrediënten voor erwtensoep schaars.
de Tilburgse pater Piet Heerkens schreef daarover het gedicht ‘Aon den Erteman’,
waarin hij verwijst naar een van de sculpturen waarmee de Sint-Jan
in ’s-Hertogenbosch gesierd is. Deze ‘Erwtenman’ schopt een
pot met erwten van zich af: ‘Is dè naaw eten veur 'ne man/ die
zoveul geld verdiene kan?’ Nu het oorlogstijd is, mag hij dat
betreuren. Maar er is hoop:
't Is orlog,
- en den Erteman
slikt alles
wet ie mar krijge kan:
wè
waotersoep, wè-d-orlogsbrood,
mar zwaore
snert die krijgtie noot!
Toch is ie
et werd
en et komend
jaor
dan krijgt
ie weer snert,
goed stijf
en gaor! [De
Knorrie; Tilburg 1949]
Seizoensgebonden
gerecht
1970- Kis-ke
Erwtensoep is nog
steeds een gerecht dat bij voorkeur gegeten wordt in de herfst en de
winter. Dat koude en donkere deel van het jaar begon vroeger op de
kalender van de eenvoudige burger op 1 oktober, de feestdag van Sint-Bavo.
Vanaf die dag kon de weersgesteldheid ‘baomis’ (= afgeleid van 'Baaf(s)mis',
de mis op de heiligendag van Bavo) worden. Vandaar dat de volksdichter
Kis-ke in zijn vers ‘Baomis’ schreef:
Ge kruipt weer
achter de plattebuis
Mee kaorte in
oe haande
En snert of
peestaamp meej hasjee
Doen oe wir
waotertaande.
[Rooms
leven; 1970]
1981 - Wim van
Boxtel gebruikt de wisseling van eetgewoonte als beeld voor de wisseling
van het seizoen, en hij beziet het met weemoed als een teken dat de zomer
ook dit jaar weer voorbij is gegaan:
De snert,
die geurt van
verse prei.
Die heurt,
wir bij dees
jorgetij.
Wè gong,
de zomer rap
vurbij.
[Brabants
Bont 3, Goirle 1981]
Circa 1970 -
Lechim beschrijft erwtensoep voor maanden met een ‘R’ erin:
De R die is
wir in de maond
De zomer is
vergeete
Naa kunne we
wir wèrme snert
Of mossele
gaon eete.
[De
Tilburgse Koerier; ongedateerd; circa 1970]
1954
- Cees Robben
In
december 1954 organiseerden Tilburgse beeldend kunstenaars op de Heuvel
een 'Kunstklottermarkt' om het aankopen van kunstwerken als cadeau te
bevorderen. Cees Robben maakte er in 'Rooms Leven' deze prent van de week
van:

De desbetreffende
snert moet van goede kwaliteit zijn geweest, want ze werd volgens de krant
aangeleverd vanuit de keuken van Hotel Riche.
1990 (ca) Piet van
Beers
Deze Tilburgse
volksdichter heeft voor de overgang van warme naar koude dagen zelfs een
eigen woord bedacht, de 'Ertesoepdagen'. En wel in zijn gedicht:
Snert
(weer)
Ast
rèègent of miezert, of 't waait er es flink.
Dan
zègge ze: ‘Wè ist toch wir snèrtweer.’
Ik
haaw nie van rèègen èn òk nie van wènd.
Mar...van
èrtesoep hèb ik gin afkeer.
Ze
meuge van Novèmber tot 't ènde van Mèrt
me
iedere week daormee wèl plaoge.
Èn
't hoeft dan vur mèn,
gin
‘snèrtweer’ te zèèn.
Dan
zèn 't mar ‘Èrtesoepdaoge’.
Ons
Kee, mòkt ze klaor,
mee
praaj èn mee juin,
mee
peeje èn den hiel van 't vèèrke.
Meej
knolsèlder, reukworst
èn
ik weet nie wè nog.
Op
zo'n pötje, daor kunde gòn wèèrke.
Hoe dat afloopt?
Zie hieronder...
Vastenavond
1992 – Jan
Naaijkens
Op de laatste
avond van carnaval, de dinsdagavond, werd vroeger nog eenmaal flink
doorgegeten. De volgende ochtend was het immers Aswoensdag, het begin van
de veertigdaagse vastentijd. Ook snert stond op die dinsdagavond vaak op
het menu, ook in een nostalgische liedtekst van Jan Naaijkens:
Waor is d'n
Vaastenaovond
meej
worstebròòd en struif?
Pap,
òlliebolle, wafels,
en snert meej
hiel en klùif?
[Dè’s
Biks; Hilvarenbeek 1992]
Waarom
snert ‘snert’ heet?
In de
etymologische (woordverklarende) woordenboeken van het Nederlands is
altijd sprake van twee betekenissen van ‘snert’. De soep, zoals hier
besproken, en ook het eveneens zeer bekende woord voor alles wat
waardeloos is: ‘snars’. Het is opmerkelijk dat beide betekenissen dan
teruggevoerd worden op dezelfde oudere woordvormen. Bijvoorbeeld:
Snirt –
Oostfries – dunne soep & iets van weinig belang [Van Wijk 1912]
Sners –
Nederlands – pruttelen, zacht braden & iets gerings [Franck
1892]
Maar er is nog
iets.
Franck schrijft
dat ‘snirten’ ook de betekenis had van ‘een fijn, scherp geluid
maken, pruttelen, zacht braden enz.’
Het woordenboek
van De Vries (editie 1987) zegt dat ‘snerten’ in de Zaanstreek
voorkomt, en dat het daar gelijk is aan ‘snirten’:
door gaar
koken zacht worden van erwten (vandaar snert), maar Zuid-Nederlands
‘schrijnen, een scherp geluid geven’.
Wat was dat ‘scherp
geluid’? Wat was dat gepruttel?
Dat was de snirt,
de sners, of de snars. Franck:
[Snars] ook:
‘iets gerings, een vleug, een veest’
Van Wijk:
[Snert] stamt
ook, evenals snart, snurt, en dialectisch Nederlands [uit] snars,
veest, wind.
In de uitgave van
het etymologisch woordenboek van De Vries in 1987 wordt de taalkundige
stamboom van ‘snert’ en ‘snars’ bevestigd en samengevat:
Snert
- Fries snert 'erwtensoep', Oostfries snirt ‘erwtensoep’, dunne
soep, ‘iets van weinig belang’; maar [ook] snirt, snart, snurt,
dialectisch snars ‘veest’. Afleiding van ‘snerten’.
De veest, het
gepruttel, en soms een scherp geluid. Erwtensoep staat er blijkbaar al
eeuwenlang om bekend. Zoals op deze prent van Cees Robben, waarin het
werkwoord 'vozen' zijn afkomst van 'veesten' verraadt:

De Tilburgse
volksdichter Piet van Beers, afstammeling van Cees Robben en Lechim,
heeft meer dan eens aandacht besteed aan dit effect.
Bijvoorbeeld in:
JONGES
LÖSTER ES
‘Zèg
jonges, löster es nòr mèn.’
Zeej
de vrouw van Sjef Verbunt.
‘Ge
krèègt vandaog iets òp oe bòrd
waor
ge van stinke kunt.
Van
aovent gòn we meej zen ammol
fiste
op't Kedènt.
Want…
Hènk Verbunt verjaort vandaog
dieje
vrijgezèlle vènt.
Hij
valt hier aaltij òp de klèp
assie
bier is wiste drinke.
Hij
zit dan aanderhalf uur
te
rôoke èn te stinke.
Èn…
dörrom eete wij naa snèrt
èn
flink wè schòrseneere.
Dan
kunnen wij 'm ok ene keer
op
'n blaoskonzert trakteere.
Ge
hoeft, wè mèèn betrèft,allêen
oewen
ötlaot te gebrèùke.
Dan
zulle we Hènke ok une keer
'n
POEPIE laote rèùke.’
En ook in:
IK
LUS 't GELÈÈK
Dè
tèèd van Slaoj, die is vurbij
asset
stillekes Wènter wort.
Ik
hèb meej die kaaw, 't liefst van al
iets
steevigs op men bòrd.
We
eete êens per virtien daog
dan
stamp van Boeretòppe.
Daor
moete wèl, (vòlges Ons Keej )
gerukte
wòrst in stòppe.
De
week daornao, dan eete we
wir
Peestamp meej Hasjee.
As
ge er te veul van it, schètte
de
plaanke van de pleej....
Èn....wè,
gedòcht, van Bôonesoep
èn
lèkkere malse Snèrt.
Ge
blaost er èn ge stinkt er van
mar
.....dè ist mèn wèl wèrd.
Èn.....itte
wèl es Paaprika's....
meej
Kalfsgehakt gevuld.
Èn
Balkenbrei òf Bloedwòrst,
òf....èchten
Boerezult.
Èn
zèg naa nie.....dè lus ik nie.
Wès
dè naa vur gezèèk........
Schèpt
mèn bord vòl, tòt boove toe...
‘Ik
lus 't gelèèk.’
Ten slotte: de
afloop van het gedicht van Piet van Beers, zoals hierboven aangekondigd:
Ge
schèt èn ge blaost èn ge stinkt er wèl van
mar...
dè maag 'm de prèt toch nie drukke.
Ge
zèt dan 't raom of de deur op 'n spleet.
As
ge ötkèkt, dan zal dè wèl lukke.
¶
Uit een
verslag van de brieven die de zalige Petrus Donders naar Tilburg
stuurde toen hij in 1839 de overtocht maakte van Nederland naar
Suriname:
In de eerste
weken [aan boord van het schip] kwamen vers vlees en verse groenten
op tafel, maar dat was na hoogstens twee weken voorbij. Dan bestond
de scheepskost uit grauwe erwten met pekelvlees, witte bonen met
spek, zuurkool met aardappelen en worst,
erwtensoep en stokvis.
[J.LF.
Dankelman CssR, Peerke Donders - Schering en inslag van zijn
leven; Hilversum 1982]
¶
Frans Siemer (1887-1966) was frater en leraar aan
het Sint Odulphuslyceum en docent aan de Katholieke Leergangen. Maar
ook een veelzijdig schrijver en kunstenaar, die zijn studenten graag
ontving in zijn huis, de Oliemeulen. Anton van Duinkerken, een van
Siemers studenten, beschrijft hem in Brabantse herinneringen. Over
de avonden, en nachten, die de Siemer in de Oliemeulen met zijn
studenten doorbracht, is een mooi lied geschreven. Waaruit dit
fragment over de Siemer:
hij
wist ons in de goeie tijd
door
’t Brabants land te voeren
op
het toneel kon hij de beste
regisseur
wel vloeren
en
als ge over fuiven praat
zie
’k hem de snert nog roeren
Rolf
Jansen; We hebben gezongen en niks gehad
¶
Als ’n
schilderij van Van Gogh zaat hil de familie on de snert. ‘Vatte
soms ook 'n bordje mee?’ vroeg de boerin die meepassaant mee d’n
aachterkaant van d’r haand ’nen druppel van d’r neus veegde.
Ze holde enkele borden van de schaauw, die daor eigenlijk veur de
pronk stonde en ik kreeg ’ne rooi eerdewerkschotel.
Het smokte
redelijk, mar ’ne geweldige doghond zaat me mee bloed-deurlopen
oogen on te kijken en bij iederen hap die ik dee begon ie te gromme
en liet z’n lange taande zien.
‘Is ie
soms gevaorlijk’, vroeg ik.
‘Nee’,
zee d'n boer, ‘hij kan alleen nie goed velen dè gij uit z’ne
bak vret’.
'Brabantse
bonte kermis' door Willy van Rooy (Tontje) en Wim van Boxtel (Vabo).
Goirle,
mei 1993
¶
Afijn...
Dientje gaaf aon hullie moeder 'n snelkookpan en toen Lodewijk alwir
kwaam schranse stond de snert al te grommen op 't fornuis. De taofel
wier gedekt mee ’t goei taofellaoke... servette mee ringen erom en
zelfs messeleggers... ’'n geschenk nog van de zilveren bruiloft.
Die wieren nou veur d’n irste keer gebruikt.
‘Heerlijk!’
riep Lodewijk, ‘k ruik ’t al... ruikt echt niet gek.’
‘Dè kan
nie,’ zee Dientje, ‘want dè is nou net ‘t bizondere van zo'n
pan... die wossemt nie uit.’
‘En toch
ruik ik ze,’ zee Lodewijk.
Moeder wier
ongerust en liep naor de keuken. Daor klonk ineens ’ne
wanhoopskreet...
Het was
verschrikkelijk.
Uit ’t
pepke (boven op de pan) waor eigenlijk d’n overdruk van de stoom
mot ontsnappe, spoot ’nen fontein ertesoep omhoog. De gruunen
derrie spoot tegen 't wit plafon en kletterde terug op 't fornuis en
de vloer.
Uit:
Schoon en lilluk - door: Willy van Rooy
(1983
¶ LECHIM
Gewoon mar
eete...
‘Wè zumme
mèèrege wir is eete?’
Dès de
vraog van iederen dag
Vur
peestamp, snert of bruine boone
Gao’k
metêen al overstag.
Wir ’n
aander fist
’t Is wir
gewoon, gin trubbel mir
Mee al die
Hèllige-daogen
Ons Sjaan
hee’get niemir zó druk
Ge heurt ze
niemir klaoge.
We eete wir
fèn zuurkóólstaamp
Of snert mee
unnen hiel
De vrouwe
staon wir aon de waas
’t
Maansvolk aon d’re stiel.
De kiendjes
die zèn wir naor school
’t Is
ammol wir bij ’t aauwe
’t Is
vurlóópig wir gedaon
Mee ’t
vekaansie haauwe.
Mar jè,
oover ’n week of vèèf
Bruis’ed
wir ooveral
Dan zèmme
wir drie daoge vrij
Want dan is
’t Karneval
CITATEN UIT STREEKROMANS
¶
Spoedig bonden ze af aan de kaai en gedrieën stapten ze de grote herberg
van Franken binnen, waar een vrolik gezelschap om de tafels zat en zich
te goed deed aan dampende erwtensoep, pannekoeken, gloeiende punch, bier
en hete anijsmelk met dikke sneden peperkoek. In de ongebonden
vrijmoedige stemming van de ijspret... (A.M. de Jong, Merijntje Gijzens
jeugd, 1925)
¶
Merijntje liep nu ook niet meer alleen naar de Meulen om eten te brengen
naar z'n vader en Arjaan, als ze moesten doorwerken. Trouw ging Fons mee
en droeg het pannetje met de
hutspot, de aardappelen met zuurkool en spek of de dikke erwtensoep met
kluiven. (A.M. de Jong, Merijntje Gijzens jeugd, 1925)
¶
Nou, kijk es... hier heb je bonnetjes... Daar kan je om de andere dag
een brood op laten halen bij de bakker, wiens naam d'r op staat... En op
dit bonnetje krijg je Donderdags aan dat adres een hoeveelheid
erwtensoep — je kunt een emmer meebrengen of een ijzeren pot, maar een
emmer draagt natuurlik het gemakkelikst en ze komen ongeveer allemaal
met een emmer — en dan krijg je daar tegelijk twee kwartjes en bonnetjes
voor de volgende week, als onze inlichtingen goed blijven...
— Soep van de klacht! schoot het door Merijntjes hoofd.
Dat noemden ze: „soep van de klacht" en het was een grote schande als je
daar om moest gaan. Hij had ze wel gezien met die emmers voor drie kwart
vol geel-groene erwtensoep... Het was gewoon om misselik van te worden
en hij zou het nooit eten, vast niet... 't Leek net op varkensslobber
uit de trog, thuis op het dorp... Soep van de klacht?... Wat moesten zij
met soep van de klacht?... Zó erg was het toch niet met hen gesteld?...
Of wel soms?... (A.M. de Jong, Merijntje Gijzens jeugd, 1925)
¶
Mijn schaamte bestraft mij als wij op een stormachtigen avond zitten met
een jongen vriend, die als interpretor in het Engelsche leger aan het
vastgeloopen-front langs den bovenloop van de Maas is geweest. Daar
zitten in een verdronken land bij een verdronken huis in een bootje op
den zondvloed in een droeve wereld menschen en kermen om redding. Zij
hebben geen vee meer, geen huis, geen land, geen kleeding, geen bed.
Eenmaal gered trekken zij van dorp naar dorp, waar slechts verlaten
straten zijn, doorschoten huizen en puinhoopen. Tot zij eindehjk weer in
een bewoonde wereld komen, waar zij zich te goed doen aan een kom
dampend heete erwtensoep, ze klemmen de handen er omheen, — en reeds
vinden ze het leven weer draaglijk. (Antoon Coolen, Bevrijd vaderland;
1956)
¶
'Volgens de papieren heet ik Klaas. Klaas Schol, naar mijn vader
zaliger. En naar mijn grootvader zaliger. Allemaal geboren Engelmonders,
die snert in plaats van melk in hun zuigfles hebben gehad.'
'Snert?' vroeg ik verbaasd.
'Laten we netjes erwtensoep zeggen,' vervolgde Klasie. (Jan Mens, De
redders van Engelmond; 1959)
¶
Deze vrijdag, zoals op alle vrijdagen gedurende de winter, spitste
dominee Grijpma de lippen en zei: „Erwtensoep, mm, heerlijk." (Jan de
Hartog – Omnibus – 1961)
¶ "En,
oma, is 't niet enig dat ik zelf ga koken? U kon altijd zo heerlijk
erwtensoep maken. Hè toe, vertelt u mij eens hoe dat moet. En weet u wat
ik ook altijd zo fijn vond ? Bruine bonen met appelmoes en uitgebakken
spek. Dat krijg ik nooit in het internaat, en ik ben er juist zo dol
op.” (Elja Vlas, Ik noem je Ingeli; 1962)
¶
Terwijl de jongens nog druk rijden met benodigdheden, is het werk tot
het dichten van het gat al aangevat. Die avond blijven zij bij de
dijkwerkers. De kok heeft een grote pot erwtensoep met spek en worst
gekookt. De polderjongens eten drie, vier diepe borden leeg. (K. Norel –
SOS Omnibus; 1964)
¶
Thuis, met de gordijnen dicht, de beide lampen aan, de kachel snorrend
en de pan erwtensoep er geurend bovenop — thuis zou alles veel
behaaglijker lijken, veiliger. (Julia Burgers-Drost, Keer terug,
mijn dochter; 1966)
¶
Daarna samen eten. Lekker! Echt ouderwetse erwtensoep. (Mien van ’t
Sant, De foto die het antwoord gaf; 1978)
¶
De erwtensoep was goed, maar voor het overige was al het eten waterig en
smakeloos. (N. Schuttevaer-Velthuys, De Duinhoeve; 1977)
¶
Ben nam een grote lepel erwtensoep en bracht die naar zijn mond, maar
voordat hij hem naar binnen schoof, zei hij: “Dat is misschien zo gek
nog niet.” (Johanna Buitelaar, De weg die voor ons ligt; 1979)
¶
Als het regent en guur is - ik las het in de krant - kook dan een pan
lekkere erwtensoep. (Mien van ’t Sant, Het gezin van Joost en Petra;
1979)
¶
Vaag zei ze:
'Ik heb een blik erwtensoep gekocht en een rookworst, dan ben ik
tenminste gauw klaar.'
'Erwtensoep! Als ik er aan denk word ik al kotsmisselijk.
Kun je voor mij niet een uitsmijter maken?' (Nel Schuttevaer-Velthuys,
Moeder Maartje; 1979 2e )
¶
Geert van Leen zit bij de kachel, die hij roodgloeiend heeft opgestookt.
Op het achterstuk staat een pannetje met erwtensoep te pruttelen.
Behaaglijk snuift hij de heerlijke lucht op en het water komt hem
daarbíj al in de mond. (Hendrik Lansink, Waar mens en koren rijpen;
1980)
¶
En nóu breng ik die ouwe lamp naar de lommerd, want ik heb vandaag
erwtensoep sec. Met enkel erwten. En ik lust hem veel liever met worst
en kluif. (Maria Oomkens, Dat wat er niet is; 1980)
¶
Marijke! We gaan er iets goeds van maken, jij en ik. Voorlopig nog
erwtensoep met kluif of boerenkool met worst. Als het me in de komende
jaren voor de wind zou gaan ook gerust eens oesters of kaviaar.'
Ze legt haar gloeiende wang tegen de zijne. 'Ik hoop eind september
twintig te worden. Geef me voor die dag dan vast een kookboek, waarin
ook die zaken aandacht krijgen. Tegen de tijd, waarop jouw portemonnee
aankoop van dergelijk spul toelaat, wil ik goed beslagen ten ijs komen.'
(Mien van ’t Sant, De verbogen schakel; 1981)
¶
De gast sprak vloeiend Fries en zei daarin zulke sappige dingen, dat
Santje schaterde. Het was verfrissend, in Indië iemand Fries te horen
spreken! Speciaal voor deze man kookte zij erwtensoep met kluif; en
ondanks de brandende hitte was het een heerhjke, sentimentele tractatie.
(Olaf J. de Landell, De kroon van de porceleinboom; 1983)
¶
Ik kon het in die van erwtensoepgeuren doortrokken keuken niet langer
volhouden. Mijn mond brak open en voor ik het wist had ik er
uitgegooid: 'Hoe kunt u!' (Foka van Loon, En altijd schijnt de zon;
1985)
¶
In de eenvoudige boerderij kunnen ze hun brood opeten. Oom Bert
trakteert op erwtensoep. De tweeling is allerminst verwend. Ze hebben
hun oom Bert stevig in hun jonge hartjes gesloten. (Mien van ’t Sant,
Eens keert het tij; 1985)
¶
Het is lang geleden dat hij een normaal gesprek met een lid van het
vrouwelijk geslacht heeft gevoerd.
„Bestelt u dan eerst uw eten," zegt hij, haar de bescheiden spijskaart
aanreikend. Of? Mag ik wat voor u uitzoeken? Die door-en door Hollandse
erwtensoep soms?"
Ze knikt. “Wat graag! U bent Hollander?” (Mien van ’t Sant, Eens keert
het tij; 1985)
¶
„Ik lust geen erwtensoep," zei Corné somber. „Vin-ik vies." (Leni Saris,
Ballade voor Pamela; 1988)
¶
Nu ja, ik heb ergens nog wel een blik erwtensoep staan. Dat zal ik dan
maar opentrekken. (Gouden Vijf, deel 10; 1991)
¶
Nu hadden ze even tijd om op adem te komen. Hanno dook in de kajuit,
rommelde in een kastje en haalde een blik erwtensoep te voorschijn. Hij
hield het blik omhoog en vroeg: „Lust je dat?"
„Ja zeker," glimlachte Machteld ondeugend. „Houd je nog altijd zo van
erwtensoep, Hanno?" plaagde ze.
„Nou," zei Hanno en likte langs zijn lippen. „De gedachte alleen al doet
me het water in de mond lopen."
Machteld lachte en vroeg: „Kan ik ook wat doen?" (Ynskje Penning, De
kracht cvan de liefde; 1991)
¶
Ze zag hem voor het eerst toen ze opkeek van het dampende bord
erwtensoep. Donkerbruine ogen die haar aandachtig opnamen, een vage
glimlach om de goed gevormde lippen (...) Toen hij haar blik ving pakte
hij zijn glas Glühwein op en proostte spottend in haar richting. Blozend
keek ze weer snel van hem weg. (Gerda van Wageningen, Wegen van weleer;
1994)
¶
De sfeer bleef die morgen, zoals Froukje het somber uitdrukte, zo dik
als koude erwtensoep... (36e Jubileumomnibus; 1998)
OUDE RECEPTEN
ERWTENSOEP Coquinaria.nl
Dit recept is ontleend aan Le cuisinier françois méthodique (anoniem
verschenen), Parijs, 1660, gepubliceerd in La gastronomie au Grand
Siècle.100 recettes de France et d'Italie van F. Sabban en S. Serventi
(p.126).
Potage de pois cassés aux carottes.
Mettez dans un pot assez d'eau pour faire un grand plat de potage, et
quand elle sera bouillante adjoutez-y une demy livre de bon beurre
frais, du sel à discrétion; puis vous y mettez un demy litron de pois
secs, trois ou quatre carottes bien nettes coupées par morceaux, et les
faites bien cuire, ôtant les ecailles des pois tant que l'on pourra, et
une heure avant que dresser, on mettra des herbes douces dans le pot,
comme de'l'oseille, du cerfeuil, de la chicorée blanche avec un peu de
persil, une ciboule, ou un oignon, une pincée de sarriette, deux ou
trois clous de girofle, faites cuire tout ensemble, et le dressez
lorsqu'il sera fait, et de bon goust.
ERWTENSOEP Soep van spliterwten met wortelen.
Doe in een pot genoeg water om een grote schotel potage te maken. Doe
er, als het kookt, een half pond ongezouten boter in, en zout naar
smaak.Vervolgens doet U er 300 gram spliterwten bij, drie of vier goed
schone wortelen bij, in stukken gesneden, en laat dit flink koken.
Verwijder zoveel mogelijk de schilletjes van de erwten. Eén uur voor het
serveren doet men verse kruiden in de pot, zoals zuring, kervel [en]
andijvie met wat peterselie, een bosuitje of een ui, een mespuntje
bonekruid [en] twee of drie kruidnagels. Laat alles samen koken. Maak
[het gerecht] af het als het klaar is, in goede smaak.
|