PRINT DEZE PAGINA

Het Woordenboek van de Tilburgse Taal wordt mede mogelijk gemaakt door

Bijlage

Bronsgist

► Bronsgist

Een enkele keer moest ik naar de stad... dan moest ik naar Bronsgeest achter de Heikese kerk boodschappen gaan doen.

Bronsgeest dat was in mijn jeugd al een ouderwetse kruidenierszaak. Daar rook het altijd pittig naar kruiden en grutterswaren die uit vreemde landen kwamen. Het bedienend personeel bestond enkel uit mannen die niet van de vlugsten waren. Ze hadden een blauw kierlje aan en schepten het verlangde uit zakken of uit grote houten bakken. Keurig en langzaam werd

dan alles verpakt in grijze puntbuilen, en na de afrekening kreeg ge wel eens een snoepke toe. Ze waren er niet scheutig mee en keken zo zuinig of 't uit d'r eigen zak kwam.

Bronsgeest, dat was een begrip in Tilburg. Als ge niet wilde vertellen waar ge iets had gehaald, dan zei je maar... bij Bronsgeest aachter de kerk... daar moest de nieuwsgierige 't dan maar mee doen.

Bronsgist: de Haajkese kerk durt stròtje van Bronsgist = Een moeilijke bevalling. De brede Heikese kerk stond voor het smalle straatje waarin kruidenier Bronsgeest gevestigd was.

(Monumentstraat)

Dezer dagen tekenden we ook nog op: "'t Zèn kender, zeej Bronsgist, gif ze 'n erwtje!"

Wanneer men niet wist waar iemand uithing, kon men op een informatieve vraag wel eens

ten antwoord krijgen: "Hij is zout haolen bij Bronsgist!" Bronsgeest (niet Bronsgist zoals de

volksmond zei!) was de dezer dagen onder slopershanden gevallen kruidenierszaak van

de latere firma De Bruyn, achter de Heikese kerk aan de Monumentstraat. Als de moeders

hier hun boodschappen kwamen halen - en dat waren er vele! (moeders wel te verstaan!) -

plachten de kinderen steeds "een snoepje toe" te krijgen. Van de betekenis der

Bronsgeest-uitdrukking zijn we niet zeker. Ze kan bedoeld zijn als een plagerijtje

tegenover de kinderen, maar als diepere zin zou men er ook wel kunnen uit halen, dat een

kinderhand gauw gevuld is.

Specifiek Tilburgs is de uitdrukking: "Hij is hardstikke Jantje Marinus", die nog velen als

zeer bekend in de oren zal klinken. Het betekent - de oningewijde raadt het nooit! - hij is...

dood. Jantje Marinus was exploitant van een zeer bekend café, dat graag door

middenstanders werd bezocht. Het stond achter de Heikese kerk aan het smalle steegje

naast de eveneens verdwenen winkel van Bronsgeest, welk karakteristiek straatje

uitmondde in de niet meer bestaande Prins Hendrikstraat bij het Willemsplein. Het straatje

werd vereeuwigd in een ets van de hand van de kunstenaar De Laat.

Een specifiek Tilburgs zeigezegde ontmoeten we in "Ge moet ze wat toegeven, zei

Bronsgist." Het kan gebruikt worden door iemand die een ander gelijk geeft, omdat hij de

zaak niet de moeite waard acht er over te bekvechten. Men acht zijn opponent geen partij

en ziet hem als het ware voor kind aan. De uitdrukking wordt in meer directe zin ook

gebruikt als kinderen vervelend zijn.

Bronsgeest (niet Bronsgist zoals de Tilburger zegt) was eigenaar van een zeer druk

beklante kruidenierszaak annex koffiebranderij achter de Heikese kerk. De panden

hebben nu plaats gemaakt voor het "zwart raadhuis". Bij Bronsgeest kregen kinderen "een

snoepje toe" als ze boodschappen kwamen doen.

…dan zeiden ze: "Van Bronsgeest" . Dat was een drukbeklante kruidenierswinkel

achter de grote kerk, waar altijd knechts hielpen en waar men licht-gekleurde pepermuntjes toekreeg.

Tilburg in het jaar 1881:

De Vensche Pad liep tussen L.J.C. Bronsgeest en de Wed. J.B. Marinus naar het Piusplein.

Dit straatje, dat in onze tijd tot een van de meest karakteristieke hoekjes van Tilburg

behoorde, heeft het veld moeten ruimen voor het thans in aanbouw zijnde nieuwe stadhuis.

Gelukkig is het, lang voor de slopershamer kwam, vastgelegd in een ets van H. de Laat aan

wiens hand en visie we meerdere herinneringen aan nu verdwenen hoekjes danken.

Werd iemands intelligentie in twijfel getrokken of wilde men hem op een ironische wijze een

compliment voor een goede opmerking maken, dan kon men in het Tilburg van vroeger te

horen krijgen: "Hij leest de builen van Bronsgist". Er bestond nl. een kruidenierszaak van

Bronsgeest, waar - zoals trouwens ook bijna overal elders - de grutterswaren verpakt werden

in bruin papieren zakken. En daar stond totaal niets op gedrukt...

Bronsgeest A. Th. E., koopman en winkelier, lid der firma L J. C. Bronsgeest, Monumentstraat M 102

Bronsgeest Th., koopman en winkelier, lid der firma L.J.C. Bronsgeest, Willem-II-straat M 1237