|
|
| INHOUD AUDIO INTERVIEWS |
| INHOUD WTT |
| CUBRA HOME |
|
|
Het Woordenboek van de Tilburgse Taal wordt mede mogelijk gemaakt door
|
|
|
|
|
|
Tilburgse dialectsprekers - geïnterviewd in 1978-1980 Aflevering 3 - Interview met de heer Jolen Transcriptie en samenvattingen: Hans Hessels |
|
Datum opname: 1978
Geïnterviewden: De heer Alfonsus Franciscus Dionysius Jolen
Geboortedatum: 21-12-1892
Woonachtig: De Kievitshorst, kamer 43, parterre, afkomstig van Korvel
Beroep: sigarenmaker
Onderwerpen: Sigarenmaker, Jood van Leeuwen, sigarenfabriek Velazquez Reusel, Acht Zaligheden, staking en bond, sigarenfabrikanten Isidor Aarts en Majoie, sigarenpuntjes, matteren en stoffen, snuf, fraters en missie, sigarenbandjes, droogkamers, cederhouten kistjes, thuiswerker Kiske van Hest, familie Majoie, spulsènte, loon in natura, de bond, vliegtuiglanding Gilze-Rijen (Riel), boerke de Bont, harmonie Echo des Montagnes, overlijden, van Dooren-Dams, St. Job, wandelstok snijden, de mobilisatie, slootspringen, sportmedailles, Jan Jèùk, Piet Stam(p)s, volks-/straatspelletjes (èège vèèf, beugele, stintjes lègge/gôoje/klètse), dr. Schröder en frater Matthaeus, lijfstraf, zangfrater, schoolreisjes, theetuinen, de conferentie (armenbedeling), schoenmaker Jan van Arendonk, ziektes als pokken en tering, maaltijden, bioscoop Devenijns, de witte bioscoop, Sanneke Haans, vinkenslag, vogeltjes vangen, duivensport, doffers en hoorens, duivenvluchten
Bijzondere Tilburgse woorden: sniete (=snitten =oogsten); haaj (=heide, ook: woeste grond); stòffe, matteere (=matteren=sigaren met sigarenstof behandelen om de kleur en het uiterlijk te verbeteren); drêûgkaomer (=droogkamer (voor sigaren)); Mazjwa (=Majoie; grote sigarenfabriek in Tilburg van de familie Majoie); toeswiet (=onmiddellijk=toute de suite (Fra), toetswiet zal ook voorkomen)); fiela (=villa); kaoje (=iemand met een “slecht karakter”); spulsènte (=lett. speelcenten = zak-, drinkgeld); gespandeerd (=van spandeere, spèndeere = uitgeven (van geld en/of goederen)); min (=nog niet volwassen); tönder (=tuinder); Giels (=Gilze); bèkkese (=bekkens = slaginstrument); hèrmenie (=harmonie); dodskòp (=doodshoofd); nòppe (zie textiel); pèlgrim (=bedevaart); moobeliezaasie (=mobilisatie (bij oorlog)); de Laaj (=riviertje de Lei); kompjie (=compagnie); ojeejao! (uitroep= +/- met gemak); infentrie (=infanterie); ne (= verkorting van “ene”); mitje steeke, èège vèèf, beugele, stintje lègge/gôoje/klètse (straatspelletjes); leuwke (=kop of kruis (=afbeeldingszijde) van een muntstuk); òbbers (ook òbberes, òppers, etc=kop of kruis van een muntstuk); schêefaon (=schuins); flak (=vlakbij, dichtbij); alloewèl (=alhoewel); gemakke (=iemand met makkelijk karakter); plangeske, plangske (=plankje); zangfraater (=frater die zangles geeft); stökske (=stokje); teejtèùn (=afspanning met theeterras en speeltuin); gladjaanus (=”glad” persoon); aawlui (=ouders); konferènsie (=vereniging, hier armenbedeling); schurmikske (=scheurmik); toer (=keer, beurt); pòkke (=pokken); tèrring (=tering); sevôoje kôol (=savooi kool=uit Savoye, Fra); de witte biejeskoop (=bioscoop in de Capucijnenstraat; de latere brandweerkazerne); konnèksie (=connectie als relatie); lantèèrenònsteeker (=man die de gaslantaarns aansteekt); vinkeslag (=netten en attributen om vinken te vangen); pliesie (=politie); fejèèr (=volière); kenaarievoogel (=kanarie); liefhèbber (=hobbyist); hoore (=hooren=doffer = mannelijke duif); dèùve lôope (=tijdens het aankomen van de duiven van de ene naar de andere duivenmelker lopen om te informeren naar de stand van zaken over het aantal dat is aangekomen en hoe laat er “gedraaid” is).
1
Jolen was vroeger sigarenmaker. Op de vraag of er veel concurrentie was uit de streek van Eersel (De Acht Zaligheden) en Waalwijk gaat hij niet zo in.
“…die was siegaaremaaker zèllef, dè was ene getrouwde mèns èn die wonde teegenoover ons tèùs, war, teegenoover mèn tèùs èn die wèrkte tèùs èn daor ging ik saoves meejhèllepe,”
“..èn toen bèn ik op et febriek gekoome…Jood ven Leuwe noemde wij em, hè…in Tilburg, èn dè was schèùn teegenoover St. Annakèrk, en febriekske.”
“…jè, bosjes maoke èn tabak sniete…ik bèn aaltij siegaaremaoker gewist!”.
2
Er wordt wat gebrabbeld en afgetast en doorgegaan over de sigaren maar Jolen komt niet echt op dreef. Hij werkte ook bij Velazquez in Reusel.
“Jè, toen waaren er wèl siegaare (…in den ollòg) mar dè is allemòl aachterdeur, hè…inlandse siegaare ok jè, van inlandse tebak mar dè was niks…”
“Ik hèb in Reusel gewèrkt…bij de Velaskes (Velazquez)…lang nie…eee…mar ik hèb er tòch gewèrkt!”.
“En ik hèb nòg in, in, in, in de haaj ok en bietje gewèrkt, nou weet ik tòch niemer wè, wèllek dè dè is…in de haaj zègge ze vruuger…dès die kaant ammel èùt hè, boove Hilverenbeek èn zôo hè…Acht Zaalegheede jè”.
“…dè gink oover, jè, den bond, war, de afdeeling van den bond èn zôo, war, dè weet ik nòg…et lôon, hè!”
3
Men gaat verder over de sigaren bij Isidor Aarts. Ook Jan en Frans Aarts komen aan bod en het matteren van de sigaren “Ik hèb et langste gewèrkt as siegaaremaoker bij Arts (Aarts)…in de Willem II-straot, op den hoek… Isidor Aarts…die had en febriekske nèffe Wieske Duuzeej (Dusee), dè kefeej”.
“Mar Frans Aarts dè isser en broer van, den dieje, die in dieje winkel wonde èn die wonde… jè, daor òn de Piusstraot èrges…die is getrouwd meej en dòchter van slaagerij……van en slaagerij, dè weet ik wèl!”.
“…stòffe, om, om de kleur erop te brènge, dè wèl. Dè was stòf, tebaksstòf, war, dè wèrd gemaole èn daor blaoze ze dan die siegaare meej in…hoe noeme ze et…ik hèb et giestere nòg geleeze…matteere!”.
4
Hoe de sigarenpuntjes vermalen werden om de sigaren te matteren en een lange stilte als Jolen op zoek gaat om kleurverschillen te tonen. Het beste ging vaak naar de fraters…of de missie!? “Dan wèrde de puntjes van de siegaare bewaord…in en winkeltje…èn die puntjes, die wèrden ammel gemaole èn dè stòf wèrde de siegaare as ze ingepakt waare òf gesòrteerd waare …as dè naa gin kleur ha, dan krêege die en kleur van die stòf…ik zat oe laote zien!”
“…ôoôo, dès de Agio…kèk, dès naa dezèlfde kleur, hè…ôoôo jè, lichtbrèùn… dès de Hofnar…èn die is iets donkerder…!”.
“Maole…die wèrde dan gemaole, fèèngemòkt, hè, èn daor wèrd meej gestòft…oover de siegaare, jè, mar et mist, et mist ging nòr de, nòr de fraaters…de siegrètjes, de puntjes…”
“…die fraaters rokte vruuger wèl, dè weet ik wèl…nèè, dè gink zo veul as…jè, witte wèsse zègge…missie…missie…missie…”
5
Jolen laat zijn verzameling sigarenbandjes zien…weinig gesprek…Vervolgens een uitleg over het drogen van de sigaren bij Aarts en Majoie.
Sigarenbandjes van 'Gulden Vlies', een merk van Majoie. (Coll.: RAT)
“Mar die siegaarebandjes vruuger, die waare veul, veul schonder as nouw…ja…dè is nòg es ôojt en verzaamelwoede in gewist, witte dè nòg? …jè…dè ging ok nòr de missie gelêûf ik… è…dè was in de jaore dèrteg.. jè!”
“Òch kèk, nòg en hille verzaameling siegaarebandjes…jè…van allerande…van de teegeworrege tèèd”.
“De siegaarefebrieke die ik gewèrkt hèb die hadde en, en drêûgkaomer, hè, èn daor wèrde de siegaare in gedrêûgd èn asse dan gedrêûgd waare dan ginge ze in rèkke staon.”
“Bij Aarts din ze dè dan wèl (gebruik droogkamers) mar bij grôote febrieke nèt as Mazjwa (Majoie) daor hèb ik zo nôot gin èèreg in gehad, bij Majoie. Daor hèk wèl gewèrkt èn daor hèk goed gewèrkt ôok mar daor hèk dè nôot meej kunnen maoke mar bij Aarts wèl…daor waar ik…zèllef knèècht meej!”.
6
Over het personeel dat op de sigarenfabriek werkte. De cederhouten kistjes werden gemaakt door sigarenmakers onder de boeren. Jolen begon bij een thuiswerker die tegenover zijn ouderlijk huis in de Meelstraat woonde. “Toen wèrktener zeuvetien òf achtien man…èn dan hadde mèskes, vrouwvòlk, vur de…die dinge te plèkke..de dôoze…de duskes…de kiesjes, jè”.
“…Die waare van seederhout ist nie? Jè…”
“Heuvelstraat 75…kèk, hier staoget…gematteerd…Boer Maos, daor kwaame ze vandaon, öt de haaj…jaaa, omdè die daor öt kwaame…daor waare ok boere sigaaremaokers…”
“Dieje meens die ik oe presies vertèlde die teegenoover ons tèùs wonde, die tèùs wèrkte saoves…Meelstraat…die wèrkte bè Majoie mar saoves wèrktenie tèùs!”.
“Ik zaat daor siegaare te maoke, war, èn hij moes iets hèbbe ènt ging nie vlug, vlug genog, hè, dan stond hij: ”toeswiet!!…toeswiet!!...Kiske van Hest was dè”.
7
Jolen heeft lang bij de sigarenfabriek van Majoie gewerkt, een groot familiebedrijf . daarvoor werkte hij bij “Jood” van Leeuwen bij het St. Annaplein. “Lang, lang, lang bij Majoie gewèrkt…lang…nèèè, siegaarefebriek…et Wilhelminapark, daor wonde Majoie, Jules Majoie. Mar Frits Majoie wonde op de Golsewèg, dè was eigelek de, de sigaarefabriekant, Frits. Frits èn dan hadde de zoon Jules mar dan hadde die daor op de, op et Wilhelminapark in dè hèùs wonde nèffe et siegaarefebriek, dè was….affijn, dè was dan ok ene Majoie mar Frits die wonde op de Golsewèg in en fiela”.
“Ik hèb er wèlles gewist, ik kwaam er nòg wèlles…jao, Frits was ginne kaoje”
“Ik hèb bij, bij van Leeuwen gewèrkt, jè, die hèdde gij nie gekènd…(brabbel, brabbel)… op et Sint Annapleintje, war. Dè waare Joode…zin ze dan, hè…siegaarefebriek! Van Leeuwen, jè!”
“…kwaamde zôo op et Sint Annapleintje, war, dè ging de Kappesienestraot in èn dè ging de Körvelseweg op (maakt waarschijnlijk gebaren) mar dan hadde vurraon op de hoeke hadde tweej slaagers woone…”.
De 'fiela' van Majoie aan de Goirleseweg (coll.: RAT)
8
Jolen werkte dus bij “Jood” van Leeuwen in de Capucijnenstraat. Bovenop het loon kreeg men in die tijd ook drinkgeld: “spulsènte”. Van Iersel vraagt vervolgens of Jolen ooit in goederen (natura) werd uitbetaald. “Daor is van Leeuwen vendòn gekoome. Die is toen en siegaarefebriekske begonne in de Kappesienestraot, veuraon. Ik weet nie òf dègge dieje kefeej hèt gekènd daor van ven Aomersfort, nou daor teegenoover, ja, daor wèrktenik!”.
“Witte wèsse dè noemde vruuger? Ge krêet en paor sènte, ik zal mar es zègge ge krêet van mèn as knècht twee fijfteg mar dan krêede spulsènte bij, saoterdags. Dan krêede ik zal mar es zègge en kwartje òf, òf, òf wè stèùvers èkstra, dè waare, noemde wij spulsènte….Dòr konde en börreltje vur kôope òf ene keer van biljarte!…Jè”.
“Ik hèb in e, in e Reusel hèk gewèrkt, ik hèb in Eindhoven, bezijen Eindhoven, vurraon in Eindhoven op en siegaarefebriekske gewèrkt èn daor krêede dè ok nie (natura)…vruuger wèrd daor nie op gespandeerd…”.
“De Kattelieken Bond, hè…de Gildebond…de Gildebond, hè…hoe hiete die ok wir?...”
9
Jolen heeft altijd sigaren gerookt en die kreeg hij zaterdags een paar extra bij zijn loonzakje. De interviewers gaan helaas niet door op zijn patroon, “Jood” van Leeuwen. De eerste vlieguiglanding op Gilze-Rijen (eigenlijk bij boer de Bont in Riel) kan Jolen zich nog herinneren. “Hil men lèève gerokt…siegaare… Jao, mar toenk nòg zo min was rokte ik nie veul siegaare, het gebeurde òf zôo, mar siegrètte nie, die hèk nôot gerokt!”.
“Wij krêege saoterdags èkstra siegaare vur ons èège, hè. Ik zal tòch zègge, ge hèt hil de week gewèrkt èn ge hèt oe lôon, krêede en stuk òf drie, vier siegaare bij! Dè krêede wèl…jè…jè…jè… jè…Jood ven Leuwe ôok! Et was ene Jood ôok war!”.
“Ikke wèl! Van Gilze-Rijen? Van Rielseweg! Op de Rielseweg! Dè weet ik nòg! Jè, jè, want daor is toen en lieke van geschreeve…”. “Agge naa nòr Riel gaot èn dan de liste boerderij lings, op de wèg, daor rêejde rèècht op, zôo en bietje èn daor hadde…dieje…jè…en tönder, en tönder èn zôo, hè. En daor teegenoover nèt vurbij boerke, boerke de Bont hadde en waaj èn daor zo dieje vliegenier daole!”
10
Over het vliegveld bij Gilze en Jolen probeert nog iets over het Wilhelminapark uit zijn diepste binnenste te halen maar dat lukt hem niet. Wel over de harmonie waarvan hij nog steeds lid is. Hij wil allerlei attributen laten zien maar de interviewers dringen niet aan. “As we gèère nòr et vliege ginge kèèke, ginge we nòr Giels…aachterdeur waarder zôo”.
“Ik zèè er al sisteg jaor bij! Nòg! Bènde gij bij de “L’Echo des Montagnes” gewist? Jè! Daor stao dè hèùs ok nòg op et Körvelplein!”
“En toen krêeg ik en nuuw uuniefòrm, dè zak wèlles laote zien…Dès en gouw medallie èn dè en zilvere…dès van de harmenie!”.
11
Het gaat door over de harmonie en daarna nog wat gemijmer zonder veel resultaat. Er wordt nog gepraat over de gebruiken bij overlijden zoals het kruisje bij de voordeur “Ik heb irst meej…meej de bèkkese geslaoge…jè! De trom…et gebeurt ôot wèlles dèk et hèb moete doen omdè dan de trombaone er nie wa, dèk et dan wèl di mar aanders dik dè nie…nèè, ik blêef bij mèn èèn dinge èn zôo ist meej alles…!”.
“Diepen…hèbbe die daor ok nòg meej der gèld onder gezeete? Arnold èn….Nèèè, dè waare…nèè, dè zèn… dè weete wij nie van, dè zèn zogezeej steunpielaare, hè…jè”.
“Ja, dan moeste meej, war, dan moeste meej…meej de hèrmenie!”
“…zon ding, zon bôomstammeke, zo dik…zo dik èn dan die èn daor stond de…latje, dikke latjes teegenaon, war, meej en kröske derop òf de êen òf de aandere òf en dodskòp!”
De heer Jolen doelt op een zogenaamd 'wepke' of 'busselke', zoals hier afgebeeld. (Coll.: RAT)
12
21-12-1892, geboortedatum van Jolen. Hij is evenals zijn ouders van Tilburgse afkomst. Zijn vader en vrouw hebben bij van Dooren-Dams gewerkt. Jolen maakte vroeger ook “pelgrims” naar St. Job. Men sneed dan onderweg in de bossen een wandelstok. “Die was ok van Tilburg, die heej ok bij Vendoore gewèrkt, bij Vendoore-Dams. Daor hèb ik ze tenminste ötgehòld, hèhè! Wè deese daor? Jao, stukke, stukke meej nòppe èn stòppe èn zôo”. Jèjèjèjèjè!!”
“Bènde gij katteliek?Hèdde wèlles ene pèlgrim gemòkt nòr St. Job? Jaojaojao…pèlgrim….jao, ik bèn dikkels genoeg nòr Sint Job gewist!”.
“…ene stòk snije in de bosse èn afpèlle tòt ringskes…dan kwaamde tèùs in, in, in, in de stad zak zègge “dies nòr Sint Job gewist!”…en die waare, waare toe ringeskes ammel afgepèld, hè…êen wit vant hout èn dan wir van de hèùd erom hè…”!
“Witte wè ik wèl zèè?….(erg lange stilte…)….in dè mandje!”
13
Jolen begint over zijn militaire diensttijd tijdens de mobilisatie en hij had in die tijd hardlopen als hobby. Tijdens een oefening was hij de enige die over een zes meter brede sloot durfde springen! “Ik was in dienst, war, in de moobeliezaasie was dè, et irst van de moobeliezaasie èn toen hadde we oefening èn moeste ammel springe èn venalles èn hardlôope èn zôo, hè, want hardlôope dè deej ik feitelek aaltij, hè. Jaoao??? Ik hèb ôot hardgelôope nòr Bredao. Oeoeoeoeoe! In en uur èn zoveul menuute!!”.
“..ènne toen waare ze ònt springe! Oover waoter, oover en waoterke, en lôop, ik zal mar zègge de Laaj òf zoiets, hè”.
“Der was er ginnen êene dieter oover ging. Toen zi zonne, zonne soldaot, die kènde mèn, want ik zat nôot vergeete et gehèùr, dè ziek naa nòg staon daor toen int kwertier, war, dè kank naa zôo men èège nòg vurstèlle…”
“…der was ginnen êene soldaot van hil de kompjie die iets presteerde hè…”.
Hoe brêed wasset? Dè kannek zôo niemer zègge mar et was zo ongeveer zis meeter zowè, war! Pfoe!
14
Over zijn “kampioenschap” verspringen (slootspringen) bij de militairen in Roosendaal. Jolen laat nog wat van zijn medailles zien en er ontstaat wat verwarring of het al etenstijd is. “Agge der oover springt, zeetie, dan bènde kampiejoen!”
“Ik mene jas èùt èn es kèèke hoe dè de afstand was, de afstap om eroover heene te koomen, hè…Nou, ik naam menen ònlôop èn ik vlôog eroover. Dè was zès meeter driejenseuveteg!”.
“Asse teege mèn zin, lopt nou es te voet nòr Rôozendaol èn gaode gij naa es zègge waor gij gespronge hèt, dan kan ik et nòg ònwèèze!” (slaat herhaaldelijk met zijn hand op tafel (of been)).
“Hoe laot hèbbe we dè al? We gòn tòch nòg nie eete?”.
“Kunde gij et nog volhouwe? Ojeejao!”
15
Jolen vervolgt over zijn diensttijd in de Eerste Wereldoorlog. Gevraagd wordt of hij nog volkstypes kent in Tilburg. De namen van Jan Jêûk en Piet Stamp (eigenlijk Stams maar vaak Stamps of Stamp uitgesproken). Er wordt begonnen met de beschrijving van verschillende straatspelletjes. “Ik zèè in dienst ooveral gewist, hil Neederland deur, jè. Gewoon infentrie…òn de grènze…daor wast mist veur, hè, òn de grènze”.
“Vòlkstiepes!? Jè! Hèhèhè! Daor valt menen irsten op! Jan Jêûk! Hèdde daor nôot van gehêûrd? Int Körvels Huukske!”.
“Piet Stamp, nouw die hèk ok nòg goed gekènd. Jao, die was aaltij, as wij meej de harmenie ötrukte wassie er dikkels bij…meejlôope zomar…vòlkstiepe…jè…”.
“Dè bedoel ik, dès Jan Jêûk! Hoe hiete die nouw meej zene naom,…Jan…Hattie aaltij jêûk? Dè weet ik nie mar hij ha ne naom, hij ha ne naom!”.
“…mitjesteeke…sènt (…) meej sènte…mar meej, meej de èège vèèf, dè witte nie zeeker hè…meej de èège vèèf…mèèj de èège vèèf, dè noemde ze zôo hè…èn stintje klètse?”
16
Vertelt verder over vroegere spelen zoals “stintje klètse” en “beugele” en waar het gespeeld werd in zijn buurt Korvel. “…dan lègde, ik zal zègge meej drieje, viere, lègde ene sènt erop. En dan hadde enen èèzeren bal èn dan liete die daor opvalle èn assie dan de leuwke boove kwaam, wassie vur jou! Ooôo jè…ôoôo jè…leuk!”
“…meej de èège vèèf wast…dan hadde vèèf lòsse sènte…gewoon lòsse sènte nèt as ge naa nòg hèt, war…êen, tweej, drie, vier leuwkes boove, dè was, dè noeme ze òbbers! Agge dan, ik zal mar es zègge, ik gôojde er drie mar den aandere gôojden er mar tweej dan ha ik die vèèf gewonne…dè was èège vèèf!”
“Mar mist din ze beugele…Witte waor dè gedaon wèrd? Agge nouw de Diepestraot ingaot van Körvel èùt èn dan hèdde en rij höskes staon èn dè schaajt bij Gèèr van Aveldonk (?) dieje, op dieje punt wèrd dè mist gedaon van die, van die buurt zak nouw mar zègge”.
“…daor ene pin aon, hè…die gingk in de grond èn dan hadde dè hoek en gat èn dè en gat èn dan hadde ene beugel in hout, in plank, jè, hoe zak die naa öt…ötnoeme? Die was zo en bietje schêefaon èn onder dicht èn zo diep èn moeste meej die beugelbòlle, hadde houtere bòlle, schèppe èn nòr die ringe gôoje…”.
17
Het spelen om geld was wel verboden door de politieverordening die er bestond. Verder werd er ook veel “stintjes lègge of gôoje” gedaan. “Dè ging vur gèld, hè…want vruuger…eee…eee…gèld speule, dè mocht feitelek nie, hè..feitelek nie, hè! …zin ze vruuger dès èège van de pliesie hèbbe ze dè gedaon, hè…war”.
“…en ènd vèrder hadde en hout staon, boove meej en platte, platte vörm gemòkt dètter sènte op konde ligge. Op et, nèè, op et hout zèllef dè in de grond stond! Gin plangske derop! Stintje gôoje noemde ze dè, stintje gôoje”.
“Gôojde teege de paol aon èn spronge ze wèg dan mochte…mar die flak teege de paol viele die mochte nie hèbbe…die vèrder wèg laage die mochte wèl hèbbe. Mar ge kost ok alles ineens krèège, agge onder teege de punt gôojde dan schôotie van onder die punt, die lòsse sènte dieter boovenop laage vielen ammel int zèllefde gat!
18
Over de gezondheid en de dokters vroeger. Jolen wordt tenslotte naar oude prentbriefkaarten gevraagd maar dat levert geen stof op. “Tis te hoope dèk goed gezond blèèf! Alloewèl, alloewèl dèk zo vèr wèg zèè gewist…dèk wèl vèr wèg zèè gewist! Dè wast griep, zin ze dan…et griep…et griep!!”
“Schröder hèbbe wij as dokter gehad öt de….bejaardehèùs. Schröder daor bij et plietsiebuuroow, dòraachter!”
“Mar ik wil nog en paor vraoge stèlle!...Gij stèlt mar!”.
19
Jolen vertelt over de verschillende fraters op school en de straffen die zij uitdeelden. “Mar bij ons hadde, ha, ha, zak ok es vertèlle, fraater Matthaeus. Hèdde daor ôot van gehêûrd? Dè was dan den baos…op Körvel, in de Kappesienestraot, dieter nòg is! Enne…dè was ginne gemakke…nèèèè!!”.
“As ge dan iets moest doen, meej oew haande öt gòn staon, meej oew èèreme...èn dòr lègde ze dan wèddop, èn dan moeste zôo blèève staon vur straf…en plangeske òf et êen òf taander, hè, mar de miste goôjden et er aaf op et list, toen waare ze et vort beuj”
“…dan hattie en bèl wòrtie meej bèlde, ik zal zègge zowiets, dès dan de bèl, èn daor stôok ie zen haand in èn dan naamie die kleepel, war, èn assie dan bij oe kwaam, dan …meej den bèl teegen oew èèremen aon…fraater Matthaeus!” “Dès gemèèn!!!”
“Fraater Klazianus, dè was ene goeje, en hille goeje, mar die was nie goed…die was te goed! En dan hadde fraater Kobius, fraater Jacobius, dè was er êene van en mindere klas! En dan hadde fraater Wilhelmo, dè was ene zangfraater!”.
20 Liedjes van vroeger en over Tilburg kent Jolen niet meer. Dan maar over het slaan met stokken gesproken en saamhorigheid in de buurt. Tenslotte wordt Jolen gevraagd of hij wel eens op schoolreisje ging. Theetuin Tivoli op de Bosscheweg kent hij niet
“Nèè, ik zèè nôot ginne goeje zanger gewist as vur de pestoor, vur de mis!”
“Wèrde ok wèlles geslaoge, meej en stökske geslaoge? Jaowèl, dè wèl, dè din ze wèlles asse de fraater…dan sloege ze oe wèlles meej en stökske! Waor sloege ze dan? Jè, dòr ze raoke kosse! Hahaha!!!”.
“Gebeurde es ôot, mar nie veul, nèè, dè wèrd vruuger nie gedaon (schoolreisje)…jè, en ènd de wèg op…nòr de teejtèùn òf zôo, nòr de teejtèùn…op den Bosscheweg èn op Körvel…op de Rielseweg!”
21
Over hoe oud men werd en wordt en de conferentie (bond) die de armen steunde. Met kapotte schoenen moest je op Korvel naar Jan van Arendonk. Jolen bevestigt de grote invloed die pastoor en fabrikanten toen hadden. “…die gladjaanuzze”
“Och jòwèl, die waaren er nèt zo, nèt zo veul, daor zit nie veul verschil in. Want ak dan men èège aawlui èn ons moeders aawlui èn onze vadders aawlui, agge dè öt gaot reekene, war, nèè…”.
”Daor hadde de konferènsie veur…de konferènsie. Dè waaren ammel bestuursleede dan, war, zon, zon, zon stuk bond, hè, èn agge naa iets tekort kwaamt koste daor nòr toe èn dan krêede wè. Gij krêet…en stuk spèk òf ene krèntemik òf en schurmikske òf dêen òf daander, zoiets was dè”
“En agge schoene moest laote maoke, moeste bij Jan ven Aorendonk zèèn. Krêede en briefke, moeste bij Jan ven Aorendonk schoene laote maoke…jè…witte wie…die wonde ok daor, wie wont er naa ok wir…dieje grôote winkel, daor wondenie toen!”.
22
De interviewer probeert Jolen e.e.a. te ontlokken over de grote gezinnen van vroeger, zelfgemaakte medicijnen en ziektes als pokken, rode hond en tering, “Jè, die hadde, die hadde meense, mar dè liep dikkels verkeerd aaf, jèhè…(zèlfgemòkte middelsèène)”.
“De Spònse griep noemde ze dè toen nie, nèè, hoe noemde ze dè toen ok wir? Ik kant menèège niemer hèrrinnere…meej toere valder zôo ineens op hè!?”.
“De pòkke! Dè wèl! Dè weet ik nòg goed. Dè weet ik nòg hêel goed! Dan wèrde nòg aachternò geroepe…Dènkt eraon hor, die heej de pòkke!! Dè was vruuger Körvels Huukske, Bèrndèèk, Schòpsteeg, Diepestraot, Milstraot, tòt òn, tòt òn, bekaant òn tòt Sint Anna kèrk toe!”.
“Jè, tèrring, dè wit, de wit gin man, dè wit gin man, jè, dè wit gin man! Hij heej de tèrring zin ze!”
23
Over de warme maaltijden in de huishoudens en het vermaak op zondag. Na de bioscoop van Devenijns kwam er de witte bioscoop in de Capucijnenstraat. De Tilburgse politiek interesseerde Jolen niet. “…in de, in de, in de höshaawes wèl, jè, aardappels! Mist aardappels!”.
“Wanneer gebrökte ze der middagmaol? Smiddags!!! Asse öt school kwaame!! Dè was ok èèrpel èn en bietje gruunte derbij…sevôoje, rôoje kôole, dè wast mist ammòl…èn zuurkôol èn slaoj, jaowèl, bontjes”.
“De biejeskoop, die was er toen nòg nie… de irste die van Divvenèns (Devenijns)…laoter de witte biejeskoop in de, in de Kappesienestraot”.
“Dan zonge ze et nòg, der was nòg en lieke van de witte biejeskoop, jè, jè, een lieke wasser, dè weet ik nòg mar hoe dè naa is dè lieke, dè weet ik nie!”.
(Coll.: RAT)
24
Van burgemeesters en politie naar vogeltjes. Jolen heeft ze altijd gehad en Sanneke Haans in de Diepenstraat was een bekende vogeltjesvanger en had een vinkenslag achter zijn huis. De broer van Jolen was een van de beste duivenmelkers in Tilburg. “van de Mortel…èn Mutsaerts…nèè…daor hadde zôo gin konnèksie meej, hè…”.
“De pliesie…die bròchten oe nòr hèùs èn dan krêede tèùs op oew soodemieter!”.
“Ik hèb aatij veugeltjes gehad…in de fejèèr, aatij…ik ging ze zèllef vange…vinke…in de Diepestraot…Sanneke Hòns, Sanneke Haans, dè was ene lantèèrenònsteeker, die ha zèllef ene vinkeslag aachter zenen hòf…grôote nètte…”.
“…ik ha zôo, ja, jao, vinke, en kenaarievoogel en zôo, drie dezèllefde…”.
“Dèùve wèl! Dèùve wèl! Daor was mèn bruur meej van de biste van hier in Tilburg, Willeke Jolen! Dè was ene goeje liefhèbber. En ik hèb ok goej dèùve gehad, goej prèèze verdiend”.
Tilburgse vogelliefhebbers op vinkenslag in omgeving Elzenstraat, ca. 1910. (Coll.:RAT)
25
Nog even over de duiven (doffers en hoorns) en de voornamen van Jolen. Het valt Jolen goed mee in de Kievitshorst. “… Frankrijk èn, èn, èn dan ginget hier, dan ginget van vurraon aaf, hè, van Baarle Nassau ging dè omhôog hè…je, de irste vluchte kwaampe van, mist van Baarle-Nassau…èn ge had wir aander vereeneginge die vlôoge den aandere kaant irst èùt. De was sondagsmèèreges aatij dèùve lôope hè, dèùve lôope…”.
“Ene doffer…enen hoore, enen hoore zègge wij…ja”
“…Alfonsus Franciscus Dionysius”
“We schaajen er mar meej èùt dan. Hoe laot ist naa? Tis oover vèève! Oover vèève, ja…nèè, half zis ist eete!!”
“We hèbbe irst vruuger vurraon gezeete, en grôote kaomer meej ons moeder”
“Ak naa es gèère iets lees, jè, dan lees ik et tòch, daor gao et nie oover…De kraant lees ik!”..
26
Interviewer van Iersel krijgt nog een sigaar toe en er wordt afscheid genomen. |
Luister naar het bestand
